Już od wieków zamiłowanie Greków do hucznej zabawy znalazło swoje odzwierciedlenie w licznych imprezach, których celem było przeciwstawianie się obowiązującym normom oraz oddanie się szałowi radości.
Pod koniec zimy oraz wczesną wiosną obchodzono Dionizje na cześć Dionizosa – boga wina oraz zabawy. Posłużyły one, jako podwaliny dla dzisiejszego karnawału, który rozprzestrzenił się na inne kraje świata poprzez Imperium Rzymskie. Po przyjęciu chrześcijaństwa bogowie greccy zostali zapomniani, jednak chęć do szalonych imprez pozostała. Pogodzono, więc elementy sakralne ze świeckimi i tak zaczęto obchodzić karnawał, który, pomimo iż jego okres jest wyznaczony przez święta religijne, to wypełniony jest obyczajami nie związanymi z wiarą. Jest to czas hucznych zabaw, tańców, maskarad, zapomnienia się, nieumiarkowania w jedzeniu i piciu…
Triodion
W Grecji karnawał zaczyna się trzy tygodnie przed rozpoczęciem wielkiego postu oraz 60 dni przed Wielkanocą. Okres ten jest związany z księgą liturgiczną zwaną Triodion (Triodion Wielkopostny bądź Triod) po grecku Τριώδιο [trióδio], która jest używana w kościele prawosławnym i obejmuje przedpoście, wielki post i Wielki Tydzień. Zawiera ona kanony składające się z trzech pieśni (stąd nazwa). Te trzy tygodnie karnawału począwszy od niedzieli o Celniku i Faryzeuszu (Kυριακή του Tελώνου και του Φαρισαίου), która otwiera okres karnawału (mówimy wtedy po grecku że «ανοίγει το Τριώδιο»), aż do wielkiego postu są również określane słowem Triod (Τριώδιο). Druga niedziela Τριώδιο nazywana jest z Ewangelii «Ασώτου Υιού», trzecia «Απόκρεω», a ostatnia, kiedy maskarady i huczne zabawy sięgają zenitu nazywana jest «Τυρινή». Zakończeniem karnawału i jednocześnie pierwszym dniem Wielkiego Postu jest poniedziałek, tak zwana Καθαρά Δευτέρα [katharà devtéra], która jest odpowiednikiem naszej Środy Popielcowej ( Τετάρτη με τις στάχτες [tetàrti me tis stàchtes]).
Apokries
Kolejnym określeniem na karnawał w języku nowogreckim, najbardziej popularnym, jest Aποκριά [apokriá] (Aπόκρια [apókria]). Oznacza ono nic innego jak wstrzemięźliwość od mięsa (αποχή από το κρέας). Słowo to ma swoje korzenie w języku starogreckim (ἀπόκρεως), które pierwotnie określało ostatni tydzień przed rozpoczęciem wielkiego postu. Miał on na celu przygotowanie się do poszczenia poprzez rezygnację z jedzenia mięsa. W kolejnych dniach rezygnacja z innych zakazanych produktów była mniej uciążliwa dla organizmu. Stąd trzecia niedziela rozpoczynająca ten okres to «Απόκρεω». Jest to ostatni dzień, kiedy można jeść czerwone mięso. Następujące po nim dni dopuszczają jedzenie ryb, serów, mleka i jajek.
Synonimem słowa αποκριά jest καρναβάλι [karnaváli], które również używane jest dla opisania trzech tygodni hucznych zabaw poprzedzających wielki post. Dodatkowo oznacza paradę organizowaną w ostatnią niedzielę karnawału («Τυρινή» [tiriní]). Geneza słowa karnawał jest niespójna (jedni uważają, że pochodzi z łaciny od słów carrus navalis, czyli wóz w kształcie okrętu, nawiązujący do Dionizji, z kolei inni doszukują się znaczenia w słowach „carne” – mięso + „vale” – żegnaj, czyli pożegnanie mięsa, jako ostatni tydzień przygotowujący organizm do okresu wielkiego postu). Fakt, iż oba słowa απόκριες i καρναβάλι stosowane są w języku greckim zamiennie, pozwala mi uznawać wersję z wstrzemięźliwością od mięsa jako bardziej prawdopodobną.
W znaczeniu metaforycznym używa się zdania «ανοίγει το Τριώδιο», kiedy widzi się osobę o śmiesznym wyglądzie. Jeśli chodzi o ubiór, zbyt “fantazyjny” lub po prostu śmieszny komentuje się zdaniem «Μας ήρθε με ντύσιμο καρναβαλίστικο», albo «ντύθηκε σαν καρνάβαλος».
Autor: Marta Kapelańska (polonorama)
