Lambada – tradycyjna świeca wielkanocna w Grecji

Wielkanocna lambada – gr. πασχαλινή λαμπάδα – w Greckim Kościele Prawosławnym to świeca symbolizująca Zmartwychwstanie Chrystusa. W okresie przedświątecznym można ją kupić w niemal każdym sklepie, a wybór jest ogromny – od prostych modeli po bogato zdobione egzemplarze.

Nie bez znaczenia jest także kolor świecy. Brązowe i żółte lambady używane są w Wielki Piątek – symbolizują żałobę i refleksję nad męką Chrystusa. Białe świece towarzyszą liturgii Wielkiej Soboty – ich kolor oznacza radość ze zwycięstwa życia nad śmiercią i światła nad ciemnością.

Tradycja i radość dzieci

Szczególną uwagę przyciągają lambady dla dzieci. Greckie maluchy wyczekują ich z takim samym zapałem, z jakim polskie dzieci czekają na prezenty od zajączka. I trudno się dziwić – dziecięce lambady są kolorowe, starannie ozdobione, a często dołączona jest do nich zabawka.

Zgodnie z grecką tradycją, to rodzice chrzestni wręczają dziecku lambadę. Wielkanocne prezenty – w tym świecę – powinny zostać przekazane w Wielki Czwartek. Wielki Piątek, jako dzień żałoby i skupienia, nie jest odpowiednim momentem na wręczanie upominków. Zwyczajowo zestaw prezentowy obejmuje również pisanki i nową parę butów.

Taką gotową świecę – z zabawką w zestawie – można kupić w sklepie. Ale wiele lambad powstaje także własnoręcznie. Greczynki słyną z dbałości o detale, mają doskonałe wyczucie estetyki i zdolności manualne. Z pomocą kilku ozdób potrafią przemienić zwykłą świecę w małe dzieło sztuki, które zachwyci każde dziecko.

Światło, które niesie radość

Podczas nocnej liturgii z Wielkiej Soboty na Niedzielę Wielkanocną, wierni tłumnie gromadzą się w cerkwiach, przekazując sobie płomień świecy i składając życzenia. Ogień ten pochodzi z Jerozolimy i symbolizuje światło wiedzy oraz miłości.

Dokładnie o północy pop ogłasza radosną nowinę: Χριστός Ανέστη! – Chrystus Zmartwychwstał! W tej chwili kończy się Wielki Post i rozpoczyna Wielkanoc. Zapaloną lambadę zabiera się do domu – jej płomieniem kreśli się nad drzwiami znak krzyża, by przynieść domownikom szczęście i błogosławieństwo.

Skąd pochodzi zwyczaj wielkanocnej lambady?

Tradycja zapalania świec w czasie obrzędów religijnych sięga zamierzchłej przeszłości – zarówno w chrześcijaństwie, jak i w starszych systemach wierzeń. Już pierwsi chrześcijanie rozświetlali katakumby płomieniem świec, traktując go jako znak wiary i światła w ciemności prześladowań. Z czasem świeca stała się nieodłącznym elementem liturgii paschalnej. W Wielką Sobotę wierni zapalają swoje lambady od Świętego Ognia, który symbolizuje triumf życia nad śmiercią.

Lambada, chrzestni i ich duchowa rola

Związek wielkanocnej świecy z rodzicami chrzestnymi i dziećmi ma korzenie sięgające czasów bizantyjskich. W tradycji prawosławnej chrzestni traktowani są jako duchowi opiekunowie dziecka – to właśnie oni, oprócz wsparcia duchowego, zobowiązani są do przekazywania symbolicznych prezentów. Najważniejszym z nich w okresie wielkanocnym jest lambada – świeca, która wyraża miłość, opiekę oraz przewodnictwo w wierze. Z biegiem lat zwyczaj ten zyskał również wymiar praktyczny – do świecy często dołączane są czekoladowe jajka, zabawki, a nawet pieniądze.

Ciekawostki o wielkanocnych lambadach

• W Grecji funkcjonuje niepisana zasada: im młodsze dziecko, tym bardziej efektowna powinna być lambada.
• Niektóre rodziny zachowują lambady z kolejnych lat, tworząc z nich osobistą kolekcję wspomnień.
• W przeszłości w niektórych regionach Grecji lambady wykonywano ręcznie z czystego wosku pszczelego, a zapach nadawano im mastyksem lub wanilią.
• Kreatywni chrzestni nierzadko sami dekorują świece, dopasowując je do zainteresowań dziecka.
• Popularna miejska legenda głosi, że jeśli świeca zgaśnie przed dotarciem do domu, prezent wielkanocny musi ufundować ktoś inny!

Anna Grabowska

Zdjęcia: Kostas Georgaka