W Kościele prawosławnym Post rozpoczyna się dwa dni wcześniej niż na Zachodzie. „Czysty Poniedziałek” jest w Grecji pierwszą w ciągu roku uroczystością na świeżym powietrzu. Wtedy to prawosławni całymi rodzinami wyjeżdżają na wieś, wchodzą na wzgórza i puszczają latawce. Porównajmy taki obraz początku Postu z Zachodnim ceremoniałem Środy Popielcowej.
Oba są oczywiście bardzo różne w swych skojarzeniach. Popiół wysypywany na głowy i znaczone popiołem czoła, ze wszystkim, co to oznacza – poczucie śmiertelności i skruchy – na pewno stanowią istotną część znaczenia Wielkiego Postu. Nie to jednak akcentuje greckie Prawosławie na jego początku. Przeciwnie, zachęcani jesteśmy do kojarzenia Wielkiego Postu ze świeżym powietrzem, z wiatrem hulającym po wzgórzach, z nadejściem wiosny. Wielki Post jest czasem na puszczanie latawców – czasem na przygodę, odkrywanie, nowe inicjatywy, nowe nadzieje.
Z pewnością to nie przypadek, że czas Wielkiego Postu nie następuje jesienią, kiedy spadają liście i dni stają się coraz krótsze, ani też w zimie, gdy drzewa są nagie, a stawy zamarznięte, lecz na wiosnę, gdy pękają lody i wszędzie pojawia się nowe życie. W rzeczywistości pierwotne znaczenie angielskiego słowa„lent” (post) to właśnie „wiosna”. Wskazują na to słowa pewnego średniowiecznego angielskiego poematu:
| „Lenten is come with love to towme. With blossom and with briddes rowne”. |
„Wiosna nadeszła z miłością do świata, z kwieciem i ptasim śpiewem”. |
Kojarzenie Wielkiego Postu z czasem miłości może wydawać się dziwne, ale spróbujemy wkrótce pokazać, że to również jest część jego znaczenia. Związek Wielkiego Postu z wiosną jest wyraźnie widoczny w prawosławnych tekstach liturgicznych:
„Nadeszła postna wiosna,
Kwiat pokajania zaczął się rozwijać”.
Pokajanie (gr. metanoia), „zmiana zdania”, „zmiana postawy” – to nie tylko popiół, ale też otwierające się kwiaty.
Taki właśnie jest kontekst, w którym powinien być umiejscowiony Wielki Post: jest tu coś z puszczania latawców i z początku wiosny. To również wolność. Nie bez znaczenia jest też i to, że obchodzone 25 Marca Święto Zwiastowania, jedno z najważniejszych świąt kalendarza liturgicznego, niemal zawsze wypada w czasie Wielkiego Postu. Wtedy to właśnie wysławiamy wolność wyboru przejawioną przez Przenajświętszą Marię Pannę.
Tu znajdujemy jeszcze jedną wskazówkę odnośnie znaczenia Wielkiego Postu. Będąc okresem poszukiwania, duchowej wiosny, dotyczy on również tego, jak używamy naszej ludzkiej swobody wyboru. W czasie Postu uczymy się być wolnymi. Wolność bowiem, tak jak i spontaniczny sposób bycia, jest czymś czego trzeba się nauczyć.
Autor: bp Kallistos (Ware) www.cerkiew.pl
