Kolumną nazywana jest pionowa podpora architektoniczna, której przekrój ma kształt koła lub wielokąta foremnego. Jest to jeden z najstarszych i najpowszechniej stosowanych w architekturze elementów podporowych, który był stosowany w budownictwie już od czasów starożytnych. Jak wskazują liczne opracowania kolumna pełni funkcje konstrukcyjne podpierając tzw. belkowanie lub łuk. Innym zastosowaniem kolumny jest wykorzystanie jej jako części składowej pomnika, na głowicy której umieszcza się posąg. Warto zaznaczyć, że dzięki plastycznemu opracowaniu jej poszczególnych części składowych pełni funkcję dekoracyjną. Te części składowe to:
• Baza – podstawa kolumny, jest często profilowana.
• Trzon – to środkowa część kolumny, jest słup pomiędzy bazą a głowicą. Trzon często jest lekko wybrzuszony, ma to na celu usunięcie złudzenia optycznego, które polega na tym, że przy zastosowaniu prostego słupa wydaje się on wklęsły.
• Głowica (kapitel) – jest to część wieńcząca kolumnę, to na niej wspiera się belkowanie, a od czasów rzymskich także tzw. łuk.
Kolumny były wykonywane z różnorodnych materiałów. Najczęściej jednak do ich budowy stosowano: kamień, cegły, drewna, stal czy żelbeton. Temat kolumn bardzo często pojawia się w wielu przewodnikach, informacjach turystycznych. Pamiętam go także ze szkoły średniej i przyznam, że zdecydowanie nie było to moje ulubione zagadnienie. Jednak z polubieniem tej tematyki i zapamiętaniem różnic pomiędzy poszczególnymi typami kolumn pomogła mi właśnie Grecja. Zasadniczo w starożytnej Grecji możemy wyróżnić trzy typy kolumn, które były kształtowane i udoskonalane na przestrzeni lat. Wyróżniamy zatem kolumny w porządku: doryckim, jońskim oraz korynckim. Przedstawiam poniżej krótką charakterystykę poszczególnego stylu.
Kolumny w porządku doryckim
Już na samym początku warto zaznaczyć, że kolumny w stylu doryckim były właściwie najbardziej znane i popularne w architektonicznej działalności starożytnych Greków. W Grecji zostały wdrożone już w VII w p.n.e. Z wszystkich trzech wymienionych stylów jest on tym najbardziej klasycznym i mało ozdobionym. Kolumny tego typu cechują ciężkie proporcje, surowość i monumentalizm. Zgodnie z opracowaniami ten rodzaj kolumn najprawdopodobniej wywodzi się z budownictwa drewnianego. Porządkiem doryckim rządzą trzy zasady. Były one nazywane zasadą tryglifu, czyli dekoracyjnego elementu w postaci swoistego rodzaju prostokątnej płyty stosowanej w belkowaniu. Zgodnie z zasadami po pierwsze tryglif musi znajdować się nad każdą kolumną oraz nad każdym interkolumnium (odległością między kolumnami budowli.) Po drugie na krawędziach fryzu (środkowego, poziomy człon belkowania) muszą znajdować się, stykające się ze sobą pod kątem tryglify, jednak nigdy metopy (wyodrębnione, zbliżone do kwadratu pole). Po trzecie każdy tryglif musi być zlokalizowany nad środkiem kolumny oraz nad środkiem interkolumnium.
Kolumny w porządku jońskim
Kolumny w tym stylu pojawiły się w Grecji na przełomie VII i VI w p.n.e. Miało to miejsce pod wpływem budownictwa ludów pochodzących ze Wschodu. Styl ten dominował w okresie hellenistycznym. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że swoim zasięgiem objął nie tylko Grecję, ale także Sycylię oraz Italię. W ramach ciekawostki można wskazać, że zasadniczo ma dwie odmiany: attycką i małoazjatycką. Różniły się one od siebie przede wszystkim detalami bazy oraz belkowania. Kolumny w porządku jońskim charakteryzuje: lekkość, smukłe proporcje, bogate zdobienia baza oparta na tzw. plincie (małej, kwadratowej lub prostokątnej płytce umieszczonej pod bazą kolumny) oraz posiadanie głowicy, czyli elementu, który najbardziej odróżniała styl joński od innych (ukształtował się w VI w p.n.e)
Kolumny w porządku korynckim
Odmiana ta, występowała w Grecji na przełomie V oraz IV w. p.n.e. Warto wskazać, że według legendy, która została przytoczona przez Witruwiusza, kapitel koryncki został wynaleziony przez architekta – Kallimacha. Jednak początkowo porządek ten był rzadko używany w Grecji. Jak wskazują liczne opracowania najstarsza znana współcześnie kolumna koryncka znajduje się w tylnej części celi świątyni Apollina Epikurosa w Bassaj. Prawdopodobnie pochodzi ona z około 430-400 roku p.n.e. Kolumna w tym stylu wyróżniała miejsca święte, w których stał posąg boga. Do charakterystycznych cech kolumn w tym stylu należą: smuklejsze proporcje, bardziej ozdobiona głowica niż w przypadku poprzednich typów, baza identyczna jak w stylu jońskim, głowica w kształcie koszyka (kalatosu), uformowanego z dwóch rzędów liści akantu, mocno rozchylonych na zewnątrz. Powyżej były umiejscowione woluty, niżej znajdowały się dodatkowo cztery mniejsze woluty. Natomiast z pomiędzy nich wyprowadzona była palmeta (motyw stylizowany na kształt liścia palmy) lub też inny motyw rośliny.