Strona głównaKulturaKarty historiiZapomniany kompozytor Konstanty Antoni Gorski

Zapomniany kompozytor Konstanty Antoni Gorski

Konstanty Antoni Gorski był on polskim kompozytorem, skrzypkiem-wirtuozem, pedagogiem, dyrygentem, działaczem społecznym, autorem pieśni, dwóch oper i wielu utworów instrumentalnych. Urodził się 13 czerwca 1859 roku, w rodzinie Cypriana i Emilii z Szyrwińskich, mieszkających wówczas w Lidzie w guberni wileńskiej. Lida, a właściwie nieodległy majątek Nadrzecze stał się dla przyszłego kompozytora krajem lat dziecinnych. Z tego okresu autor zachował w pamięci urok i wyjątkowość tych stron. Wiele lat po opuszczeniu rodzinnego domu, w przepięknej kompozycji „Souvenir de Nadrzecze”, Konstanty Gorski wyraził wszystkie swoje uczucia do tego wyjątkowego miejsca. Zmarł 31 maja 1924 w Poznaniu.

Dom rodzinny i atmosfera w nim panująca, wywarły wielki wpływ na przyszłość kompozytora. Cyprian Gorski dbał o to, by wszystkie jego dzieci otrzymały staranne wykształcenie muzyczne. Dlatego cała rodzina Gorskich muzykowała. Jan, starszy brat Konstantego, grał na wiolonczeli. W przyszłości z sukcesami koncertował między innymi w Ameryce, a także wspólnie z Konstantym w Rosji. Ich siostra Jadwiga wykonywała partie fortepianowe. Jednak najbardziej utalentowany okazał się Konstanty.

Naukę rozpoczął w Grodnie, a następnie przeniósł się do Pierwszego Gimnazjum Filologicznego w Wilnie. Wykształcenie muzyczne zdobył w Instytucie Muzycznym Apolinarego Kątskiego w Warszawie i Konserwatorium Petersburskim. W 1881 roku ukończył klasę skrzypiec, znanego węgierskiego skrzypka i pedagoga Leopolda Auera, otrzymując duży srebrny medal i godność „artysty wyzwolonego”, a w następnym roku – w klasie słynnego rosyjskiego kompozytora Nikołaja Rimskiego-Korsakowa, u którego studiował kompozycję i instrumentację. W 1890 roku po ośmioletniej podróży po Rosji i Gruzji, przez Penzę, Saratów i Tyflis (obecnie Tbilisi) Konstanty Gorski przybył do Charkowa, by zostać tu 29 lat.

Ten okres w życiu kompozytora – to czas aktywnej działalności pedagogicznej w Charkowskiej Średniej Szkole Muzycznej, działacza społecznego (m.in. był jednym z założycieli Towarzystwa Kulturalnego „Dom Polski” w Charkowie), dyrygenta orkiestry symfonicznej i założonego przez siebie Chóru Polskiego i Kościelnego, a także uwielbianego przez publiczność skrzypka oraz cenionego przez innych kompozytorów interpretatora ich dzieł (wielką estymą darzył go Piotr Czajkowski, uważając K. Gorskiego za jednego z najlepszych wykonawców jego Koncertu skrzypcowego D-dur)

W 1915 roku Konstanty Gorski obchodził jubileusz swojej działalności artystycznej i pedagogicznej. Wielki koncert kwartetu Gorskiego w nowym składzie: jubilat – pierwsze skrzypce, Wacław Bieganowski – drugie skrzypce, Stanisław Pichor, profesor Filharmonii Krakowskiej – altówka, Julian Sirnyszewski, koncertmistrz orkiestry symfonicznej w Kijowie – wiolonczela, miał bardzo uroczysty charakter. Recenzje, jakie ukazały się w prasie charkowskiej mogłyby być podsumowaniem całego charkowskiego okresu życia kompozytora.

Zmiany polityczne i ekonomiczne w Imperium Rosyjskim, głównie wybuch rewolucji październikowej w 1917 roku, w znaczący sposób wpłynęły na życie Konstantego Gorskiego. W warunkach zbliżającej się wojny domowej, nie widząc możliwości kontynuowania w Charkowie działalności artystycznej, Konstanty Górski wraz z rodziną wrócił do wolnej Polski. Najpierw do Warszawy, gdzie pracował jako taper w kinach „Colosseum” i „Wodewil”, a następnie do Poznania, gdzie objął stanowisko koncertmistrza orkiestry Teatru Wielkiego, które zajmował do końca życia. Już po śmierci kompozytora, na deskach opery poznańskiej w 1927 roku wystawiono jego operę „Margier”. W okresie międzywojennym wykonane były również inne jego utwory, m.in. Missa Solemnis Es-dur (m.in. przez Koło Śpiewu im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu), poemat symfoniczny Zaczarowane koło i Fantazja organowa f-moll (po raz pierwszy wykonał ją w 1920 r. Antoni Karnaszewski w Filharmonii Warszawskiej, trzy lata później w czasie obchodów kopernikowskich na uniwersytecie poznańskim Feliks Nowowiejski. Fantazja organowa K. Gorskiego wykonywana jest do dziś z niesłabnącym powodzeniem).

Konstanty Gorski był nie tylko żarliwym katolikiem, czego dawał wyraz w swoich kompozycjach religijnych, ale także gorliwym polskim patriotą. Wśród jego utworów przeważają pieśni do tekstów polskich poetów: Marii Konopnickiej, Władysława Syrokomli, Zdzisława Dębickiego i innych, a także większe kompozycje jak poematy symfoniczne: „Na Olimpie” według noweli Henryka Sienkiewicza, „Zaczarowane koło” według baśni Lucjana Rydla, i opera „Margier” według poematu Władysława Syrokomli.

Jako starosta parafii rzymsko-katolickiej w Charkowie, założyciel i dyrygent Chóru Polskiego i Kościelnego, o nasz bohater organizował spotkania i koncerty dobroczynne, z których dochody przeznaczane były na pomoc dla potrzebujących rodaków. Podczas organizowanych przez Konstantego Gorskiego koncertów wykonywano nie tylko znane utwory wybitnych kompozytorów, ale także kompozycje samego Gorskiego do tekstów religijnych: „Ave Maria”, „Salve Regina”, msze es-dur i a-moll i przepiękną prawosławną pieśń żałobną na chór a cappella pt. „Зряще мя безгласна” – ewenement w twórczości tego kompozytora, świadczący jednak o jego wielkim talencie muzycznym.

W 2009 roku z inicjatywy Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Charkowie obchodzona była 150. rocznica urodzin 85. rocznicy śmierci Konstantego Gorskiego. Dzięki staraniom polskiej placówki konsularnej w Charkowie i przy współpracy z Charkowskim Uniwersytetem Sztuk im. I. Kotlareskiego, oraz zawdzięczając współpracy między Charkowską Filharmonią Obwodową, a władzami Poznania oraz zaangażowaniu Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Polska-Ukraina” w Poznaniu i Konsulatu Honorowego Ukrainy w Poznaniu, a także Fundacji „Muzyka Cerkiewna” w Hajnówce, udało się przygotować uroczyste obchody, rocznicowe, poświęcone wybitnemu muzykowi, w Charkowie, Poznaniu i Białymstoku.

Do jego najbardziej znanych kompozycji należą m.in.:
Fantazja organowa f-moll; uważana za jeden z najlepszych utworów w polskiej późnoromantycznej literaturze organowej, „godny, a może nawet przewyższający najlepsze dzieła Mieczysława Surzyńskiego i Feliksa Nowowiejskiego”;
– Dwie msze: a-moll oraz Missa Solemnis Es-dur;
– Ponad 100 pieśni, w tym 12 pieśni do słów M. Konopnickiej, Wł. Syrokomli, Zd. Dębickiego i in. na m-sopran lub tenor z towarzyszeniem fortepianu, wydanych w 1914 r., „Śpiew powstańców” (na chór mieszany) [w:] Nowy śpiewnik polski / Nowowiejski Feliks, Poznań [etc.] 1924, a także pieśni religijne m.in. Ave Maria, Salve Regina, Salutation a la Sainte Vierge, Зряще мя безгласна (prawosławna pieśń żałobna na chór mieszany a capella);
– poematy symfoniczne: Na Olimpie na podstawie noweli Henryka Sienkiewicza, Zaczarowane koło na podstawie baśni Lucjana Rydla;
– dwie opery: Margier – opera w trzech aktach, na podstawie poematu Władysława Syrokomli (wyciąg fortepianowy wydany w Sankt Petersburgu w 1905 r.) oraz Za chlebem – opera w dwóch aktach na podstawie noweli Henryka Sienkiewicza;
– Utwory na skrzypce i fortepian: Souvenir de Nadrzecze. Premiere Mazurka, Petite Etude – Spiccato, Seconde Mazourka, sur des chants polonais, Aria, Gavotte, Romance, 3-leme Mazourka, 1-ere Polonaise de Concert D-dur, 2-de Polonaise de Concert A-dur, Poeme Lyrique (wydane w oficynie D.Rahtera w Lipsku).

opr. Agnieszka Radomska

NAJNOWSZE

KUCHNIA

Informacje polonijne