Rok 2025 został ogłoszony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Milenium Koronacji Dwóch Pierwszych Królów. Decyzję tę podjęto na pamiątkę pierwszych koronacji w Polsce, które podkreśliły potęgę naszego państwa na arenie międzynarodowej.
Pierwszym królem Polski został Bolesław Chrobry, a po jego śmierci w tym samym roku koronę przejął jego syn, Mieszko II Lambert. To wydarzenie na zawsze odmieniło losy Polski, wprowadzając ją do grona europejskich monarchii.
Droga ku królestwu
Bolesław Chrobry był synem Mieszka I – pierwszego historycznego władcy Polski, który w 966 roku przyjął chrzest, oraz czeskiej księżniczki Dobrawy. Po śmierci ojca Bolesław objął rządy najpierw jako książę (od 992 roku), a w 1025 roku został pierwszym królem Polski.
Już na początku swojego panowania musiał zmierzyć się z trudnym zadaniem – umocnienia władzy po śmierci ojca. Wypędził z kraju swoich przyrodnich braci i przejął pełnię rządów. Dzięki temu Polska uniknęła rozbicia dzielnicowego i mogła skupić się na ekspansji.
Za jego panowania odbył się słynny zjazd gnieźnieński, który stał się krokiem w kierunku koronacji. Cesarz Otton III uznał niezależność państwa, wręczając polskiemu władcy gwóźdź z Krzyża Świętego oraz włócznię św. Maurycego – symbole władzy królewskiej. Ponadto podczas zjazdu cesarz zgodził się na utworzenie niezależnego arcybiskupstwa w Gnieźnie, dzięki czemu Polska uniezależniła się od arcybiskupstwa w Magdeburgu.
Po śmierci Ottona III nowy cesarz, Henryk II, przyjął wobec Polski wrogą postawę, co doprowadziło do długotrwałych konfliktów zbrojnych. Wojna zakończyła się pokojem w Budziszynie, na mocy którego Polska przyłączyła Łużyce i Milsko.
Bolesław Chrobry prowadził również ekspansję na wschód. Wykorzystując wewnętrzne konflikty dynastyczne na Rusi Kijowskiej, najechał Kijów. Według legendy, uderzył mieczem w Złotą Bramę i powiedział: „Żelazem i ogniem zdobędę Kijów”. Ta wyprawa umocniła jego pozycję na arenie międzynarodowej i potwierdziła dominację Polski w regionie.
Polska królestwem
Kluczowym momentem, który umożliwił koronację Bolesława Chrobrego, była śmierć cesarza Henryka II. Jego następca, Konrad II, skoncentrował się na wewnętrznych problemach Cesarstwa, co pozwoliło Bolesławowi na swobodniejsze działanie. 18 kwietnia 1025 roku, w katedrze gnieźnieńskiej, Bolesław Chrobry koronował się na pierwszego króla Polski, co przypieczętowało pełną niezależność państwa od Cesarstwa Niemieckiego.
Kilka miesięcy po koronacji Bolesław Chrobry zmarł. Jego następcą został Mieszko II Lambert, który jeszcze w tym samym roku również przyjął koronę. Starał się kontynuować politykę ojca i utrzymać jego zdobycze terytorialne, jednak w obliczu konfliktów z sąsiadami Polska po jego śmierci utraciła królewską koronę na wiele lat. Kolejnym królem został dopiero w 1076 roku Bolesław Śmiały.
Skutki koronacji Piastów
Rok 1025 miał ogromne znaczenie w dziejach Polski. Był to moment, w którym Polska stała się formalnie królestwem, a Bolesław Chrobry został pierwszym królem Polski. Koronacja miała na celu umacnianie państwowości polskiej i jej niezależności od cesarstwa niemieckiego oraz innych europejskich potęg. Dzięki temu Bolesław Chrobry zyskał międzynarodowe uznanie, co podkreśliło rolę Polski na arenie europejskiej.
Koronacja Mieszka II Lamberta miała miejsce 25 grudnia 1025 roku w katedrze gnieźnieńskiej, w dzień Bożego Narodzenia. Była ona kontynuacją polityki jego ojca, Bolesława Chrobrego, i miała na celu utrzymanie suwerenności Polski oraz jej pozycji w Europie. Jednak rządy Mieszka II napotkały liczne trudności. Wewnętrzne konflikty, rosnąca rola możnowładztwa oraz naciski sąsiednich państw osłabiły jego władzę. W 1031 roku, w wyniku jednoczesnego ataku ze strony cesarza Konrada II i księcia Rusi Jarosława Mądrego, Mieszko II utracił tron i musiał uciekać do Czech. Tam został pojmany i pozbawiony insygniów królewskich, co symbolicznie oznaczało degradację Polski do statusu księstwa. Choć po powrocie do kraju w 1032 roku udało mu się częściowo odzyskać władzę, jego rządy nie przywróciły dawnej świetności państwa. Śmierć Mieszka II w 1034 roku zapoczątkowała okres chaosu i buntów ludowych, które doprowadziły do poważnego kryzysu monarchii piastowskiej.
Gniezno jako gospodarz milenium koronacji królów Polski
Z okazji 1000-lecia koronacji pierwszych królów Polski — Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta, pierwsza stolica Polski Gniezno oraz okoliczne miejsca na Szlaku Piastowskim, oferują celebrację wyjątkowej rocznicy w sercu Państwa Polskiego.
Gniezno od dwóch lat przygotowuje się do celebracji milenium. Jako pierwsza stolica Polski jest idealnym punktem startowym, z którego można poznać początki Państwa polskiego. Najważniejszym punktem miasta jest Katedra Gnieźnieńska, pełniącą rolę duchowego i politycznego centrum Polski. To tutaj w 1000 roku odbył się słynny Zjazd Gnieźnieński, który zapowiadał przyszłą koronację Bolesława Chrobrego. W samej katedrze znajdują się relikwie św. Wojciecha, a także srebrny relikwiarz z XVIII wieku. W samej katedrze znajdują się słynne Drzwi Gnieźnieńskie, wykonane w XII wieku, przedstawiające życie św. Wojciecha. Podziemia katedry skrywają starsze relikty sakralne i groby arcybiskupów, co sprawia, że jest to miejsce o szczególnym znaczeniu historycznym.
Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie to doskonałe miejsce, by poznać historię Gniezna i pierwszych Piastów. Nowoczesne wystawy, interaktywne prezentacje oraz makiety przenoszą zwiedzających w czasy, gdy kształtowało się państwo polskie. Zbiory muzeum obejmują rekonstrukcje grodów, zabytkową broń, monety i biżuterię, a prezentacja historii jest ciekawa i przystępna zarówno dla dorosłych, jak i dzieci.
Warto także przejść Traktem Królewskim, który prowadzi przez historyczne centrum miasta i pozwala zobaczyć pomniki pierwszego władcy Polski oraz czterech pierwszych królów Polski: Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Kazimierza Odnowiciela, Przemysła II i Władysława Łokietka. Na szlaku znajdują się także humorystyczne figury królików w królewskich strojach, które urozmaicają w szczególności dla najmłodszych zwiedzających głębię i znaczenie terenów gnieźnieńskich we współczesnej historii Polski.
Szlak Piastowski sercem historii Polski
Oprócz Gniezna samo województwo Wielkopolskie odgrywa kluczową rolę dla obecnej historii Polski. Są to tereny pierwszych Piastów, które pozwalają na odkrycie polskich korzeni na nowo. Jednym z najważniejszych miejsc na mapie Polski jest Szlak Piastowski. Trasa, łącząca kluczowe ośrodki historyczne Wielkopolski i Kujaw, ukazując dziedzictwo dynastii Piastów. W 2012 roku szlak został wyróżniony Certyfikatem na Najlepszy Produkt Turystyczny Polskiej Organizacji Turystycznej. Wędrówka po tej trasie to nie tylko lekcja historii, ale także możliwość podziwiania pięknych krajobrazów i dawnych grodów, zamków oraz katedr.
Skansen Miniatur w Pobiedziskach to doskonała opcja dla osób, które nie mają czasu na odwiedzenie wszystkich miejsc na Szlaku Piastowskim. Położony między Gnieznem a Poznaniem, skansen prezentuje 30 miniatur historycznych budowli wykonanych z precyzją. Obok znajduje się gród Pobiedziska, w którym można zobaczyć rekonstrukcje machin oblężniczych. To atrakcja zarówno dla miłośników historii, jak i pasjonatów średniowiecznej techniki wojennej.
Kolejnym ważnym punktem jest Poznań, stolica Wielkopolski, gdzie Mieszko I założył swój główny gród na Ostrowie Tumskim. W podziemiach Bazyliki Archikatedralnej znajdują się grobowce Mieszka I i Bolesława Chrobrego oraz przedromańskie budowle sakralne. W Poznaniu warto odwiedzić także Bramę Poznania, interaktywne centrum historii, które za pomocą multimedialnych wystaw przedstawia początki państwowości polskiej i rolę, jaką odegrał Poznań.
Wielkopolska i Kujawy jako źródło polskości
Oprócz samego Gniezna oraz Szlaku Piastowskiego warto wybrać się w głąb Wielkopolski i Kujaw. To na tych terenach urzędowali pierwsi władcy Polski, jak i rozwijała się polska kultura.
Kruszwica, nazywana legendarną stolicą Polski, to miasto o bogatej historii, położone nad jeziorem Gopło. W średniowieczu była ważnym punktem na szlaku bursztynowym i ośrodkiem państwa plemiennego Goplan. Symbolem miasta jest Mysia Wieża – pozostałość po zamku z czasów Kazimierza Wielkiego, związana z legendą o złym władcy Popielu, którego zjadły myszy. Zamek, zniszczony podczas potopu szwedzkiego, jest dziś miejscem archeologicznym, gdzie odkryto liczne tajemnice. W 2011 roku udostępniono zwiedzającym piwnice zamku i wystawę archeologiczną, która prezentuje m.in. pochówki z młodszej epoki kamienia oraz artefakty związane z bursztynowym szlakiem.
Jedną z potęg dawnych Piastów był gród w Gieczu. Gród, zniszczony przez Czechów w 1038 roku, był doskonale umocnioną twierdzą, a jego początki sięgają IX wieku. Dziś jest rezerwatem archeologicznym, gdzie zachowały się relikty umocnień oraz fundamenty palatium i kościoła św. Jana Chrzciciela. Ekspozycja muzealna „Terra Sancta” przybliża historię Giecz w monarchii piastowskiej. W zrekonstruowanej osadzie można zobaczyć, jak wyglądało życie średniowiecznych mieszkańców i spróbować dawnych rzemiosł. W pobliżu znajduje się romański kościół Wniebowzięcia NMP z XII wieku, który jest jednym z cennych zabytków architektury romańskiej w Wielkopolsce.
Warto zatrzymać się w Biskupinie. To jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce, nazywane „polskimi Pompejami”. Odkryte w 1933 roku przez Walentego Szwajcera, to doskonale zachowana osada obronna z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Dziś Biskupin jest w pełni zrekonstruowaną osadą, oferującą zwiedzającym wyjątkową możliwość przeniesienia się w czasie. Na terenie osady znajdują się drewniane chaty, wały obronne oraz warsztaty rzemieślnicze, a Muzeum Archeologiczne prezentuje przedmioty codziennego użytku i narzędzia z tamtego okresu. Co roku odbywa się tu Festiwal Archeologiczny, który przyciąga turystów i miłośników historii, oferując warsztaty rzemiosł i pokazy dawnych technik.
Jak świętować Milenium Koronacji?
Rok 2025 będzie obfitował w wydarzenia upamiętniające to wyjątkowe święto. Zaplanowano rekonstrukcje historyczne, wystawy, konferencje oraz festiwale, które pozwolą lepiej poczuć ducha tamtych czasów. Najwięcej wydarzeń odbędzie się w Gnieźnie – pierwszej stolicy Polski.
Najważniejsze wydarzenia Milenium Koronacji:
- 11 listopada 2024 – 29 czerwca 2025 – W Muzeum Historii Polski w Warszawie będzie można zobaczyć wystawę „1025. Narodziny Królestwa”.
- 12 kwietnia — Marsz z okazji 1000-lecia Królestwa Polskiego w Warszawie. Marsz poprzedzi Msza św., która rozpocznie się o godz. 10:30 w kościele pw. Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu.
- 13 kwietnia – Otwarcie wystawy „Chrobry. Życie i twórczość” w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
- 16 kwietnia – Narodowy Bank Polski wyemituje monety kolekcjonerskie z serii „Tysiąclecie koronacji Bolesława Chrobrego”.
- 26 kwietnia – W Gnieźnie odbędzie się uroczysta Msza Koronacyjna, a także peregrynacja relikwii św. Wojciecha.
- 1–10 sierpnia – Plenerowe widowisko historyczne „Millennium Koronacji Bolesława Chrobrego”.
- 11–14 września – XII Zjazd Gnieźnieński.
- 5 listopada – Narodowy Bank Polski wyemituje kolekcjonerski banknot o nominale 20 zł z serii „Tysiąclecie koronacji Bolesława Chrobrego” (nakład: 70 000 sztuk).
Polska – tysiąc lat historii, tysiąc lat dumy
Historia Bolesława Chrobrego i Mieszka II pokazuje, jak trudna była droga Polski do stabilnego królestwa. Chrobry stworzył potęgę, ale jego syn musiał zmierzyć się z wieloma wyzwaniami. Mimo to Polska przetrwała pierwsze stulecie i stała się częścią europejskiej wspólnoty.
Dziś, tysiąc lat po koronacji dwóch pierwszych polskich królów, Polska jest nowoczesnym państwem, które wciąż czerpie ze swojej historii. Nie byłoby nas tutaj, gdyby nie odwaga, determinacja i ambicje tych, którzy budowali nasze państwo od podstaw.
Julia Maciąg
