Nadeszła wiosna i nastrój wszystkich zmienił się na myśl o kolorowych kwiatach i zieleni. Wiosna kojarzy nam się nieodłącznie z tulipanami, które charakteryzują się bogatą gamą barw oraz dużą ilością odmian. Kiedy słyszymy słowo „tulipan”, nasz umysł kieruje się prosto do Holandii, na wielkie pola tychże kwiatów.
Kwiat ten stał się bowiem symbolem Holandii i z nią jest powszechnie kojarzony na całym świecie. Tymczasem ojczyzną tej rośliny jest Turcja. To właśnie na Wschodzie zaczęła się jego uprawa (gdy w X wieku w Persji poczęto rozmnażać i krzyżować najpiękniejsze okazy). Szczególną popularność tulipany zyskały w czasach sułtana Sulejmana (około roku 1500), którego pałac otoczony był całym morzem kwiatów, niezwykle cennych i rzadkich także w Turcji. Wierzono wówczas, że tulipany mają moc usidlania i łamania ludzkich serc.
Kolejna złota era tych kwiatów to rządy sułtana Ahmeda III (1718 – 1730), kiedy to tulipany stały się oficjalnym symbolem władcy oraz znakiem bogactwa i prestiżu. Natomiast jako motywy zdobnicze pojawiały się one nieustannie w ceramice, na tkaninach i meblach.
Był to okres rozkwitu Imperium Osmańskiego, w wielu źródłach nazywany jest „Epoką Tulipanów”.
Wtedy też powstała tradycja organizowania „Festiwalu tulipanów”. To niezwykłe wydarzenie, podczas którego prezentowano najpiękniejsze odmiany tych kwiatów w wymyślnych kompozycjach i oświetleniu. Natomiast zaproszeni goście musieli pojawiać się w kolorystycznie dobranych strojach.
Mówi się, że w słynnym zbiorze baśni „Tysiąca i jedna nocy” sułtan rzucił czerwonego tulipana pod nogi swojej wybrance. To właśnie ona, wybrana z całego haremu, miała dzielić z nim łoże. Ponadto częścią logotypu Turkish Airlines jest właśnie szary tulipan z tyłu samolotu, a „Golden Tulip” to pierwsza nagroda na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Stambule.
Nazwa „tulipan” (tulipa, tulip, tulipan, tulipano, tulpe, tulpan w różnych językach europejskich) ma podobne pochodzenie. Etymologia tego słowa wskazuje, że prawdopodobnie pochodzi ono od osmańskiego słowa tülbent, które oznacza tkaninę, którą wykorzystywano do tworzenia turbanów, co odzwierciedla podobieństwo kwitnących kwiatów do turbanu.
Tulipany na Stary Kontynent sprowadził najprawdopodobniej w 1554 roku Oghier Ghiselin de Busbecq, ambasador Imperium Osmańskiego na dworze arcyksięcia Austrii Ferdynanda I. Za „ojca chrzestnego” tulipanów uważa się jednak Charlesa de L’Écluse (zwanego Clusjusem), który w 1573 r. uprawiał te kwiaty w ogrodzie botanicznym w Wiedniu, a od 1594 r. w ogrodzie botanicznym Uniwersytetu w Lejdzie w Holandii. To właśnie 1594 rok uznawany jest za początek rozwoju przemysłu tulipanowego w Holandii. Clusjus w dużej mierze przyczynił się do rozprzestrzenienia uprawy tulipanów, on też napisał o nich pierwsze prace naukowe.
Tulipany Chiou
Kolorem, który w nadchodzących tygodniach będzie dominował w przyrodzie Chios, jest czerwony. Jest tak dlatego, ponieważ za kilka dni gaje oliwne, gaje migdałowe i pola zostaną ozdobione tulipanami, które mieszkańcy nazywają lalades. Każda roślina zachowuje swoje kwiaty nie dłużej niż 7 -10 dni. Nazwa kwiatów Chiou świadczy o jego pochodzeniu: lalades pochodzą od „lale” – perskiej nazwy tulipana, który przez Turków został przeniesiony na lokalny region Chiou. Na wyspie dominują czerwone kwiaty. To właśnie ich kolor, w wierzeniach wielu ludzi, miał związek z boską siłą.
Jak wskazują źródła, czerwony tulipan to po turecku „laleh”, a słowo to zapisuje się takimi samymi literami, jak imię boga, czyli – Allah. Islamska tradycja zakazuje bezpośredniego powoływanie się na imię Boga, dlatego wśród mahometan tulipan stał się symbolem Allaha.
W Grecji rośnie dziko kilkanaście gatunków tulipanów, z których cztery wyłącznie w środkowych i południowo-wschodnich regionach Chios (Tulipa praecox, Tulipa agenensis, Tulipa clusiana, Tulipa undulatifolia). Warto napisać kilka słów o tych odmianach, bowiem zachwycają one swoim kolorem oraz zapachem.
• Tulipa Praecox lub turcolalas ma jaskrawoczerwone kwiaty i osiąga wysokość do 70 cm. Występuje zwykle wokół obszarów uprawnych i gajów oliwnych.
• Tulipa agenensis lub frangolalas osiąga do 50 cm wysokości, ma czerwone kwiaty, a wewnątrz czarne plamki i żółte smugi.
• Tulipa undulatifolia jest gatunkiem rzadkim i zagrożonym wyginięciem. Ma pomarańczowoczerwone kwiaty i nazywana jest „falistą”, ponieważ liście mają faliste brzegi. Występuje również na polach, zwykle w pobliżu upraw krzewiastych.
• Tulipa clusiana lub laladaki politiko lub vavilousiko to mała odmiana o wysokości do 60 cm, o białych kwiatach z silnymi fioletowymi smugami na zewnątrz. Gatunek ten jest rzadki i pochodzi z Persji.
Należy w tym miejscu wyraźnie zaakcentować, że tulipany dla Chios to cenny skarb natury. Tradycyjne, masowe zbieranie kwiatów i coroczne usuwanie ich cebulek może być niemal destrukcyjne dla rośliny, która prawie nie ma innego sposobu regeneracji. Niestety w naszych czasach liczba lalades, które spotyka się na polach wyspy, spada z każdym rokiem. Dzieje się tak właśnie dlatego, że nie podchodzi się z szacunkiem do tej rośliny. Chcąc jedynie dopełnić obowiązującej tradycji. Innym czynnikiem, który nieodzownie wpływa na zmniejszenie się liczby tulipanów jest powszechne stosowanie pestycydów. Są to takie środki ochrony roślin, które zdecydowanie szkodzą delikatnym tulipanom i tym samym wpływają na zmniejszenie jest liczby kwiatów.
fot. chiosphotos.gr
