Zwyczaj organizowania jarmarków bożonarodzeniowych ma długą tradycję. Pierwsze tego typu targi zaczęły pojawiać się już bowiem w XIV wieku w Niemczech, jednak w nieco innej formie niż ta, którą znamy współcześnie. Takie bazarki pełniły wówczas funkcję bardziej zaopatrzeniową niż rozrywkową, oferując głównie żywność, której zapasy były niezbędne na zimę. Z kolei w Polsce pierwsze wzmianki o świątecznych jarmarkach pochodzą z XVI wieku, jednak najczęściej przyjmuje się, że przywędrowały one do naszego kraju w XVII wieku.
Obecnie kiermasze bożonarodzeniowe koncentrują się jednak przede wszystkim na stworzeniu niezwykłej, magicznej atmosfery, stając się tym samym nieodłącznym elementem okresu przed, jak i poświątecznego. Co roku pierwsze jarmarki zaczynają pojawiać się już w połowie listopada, wraz z innymi dekoracjami, które zdobią miasta i miasteczka na Boże Narodzenie. Od tego czasu, najczęściej przez kolejne dwa miesiące, ich mieszkańcy mogą cieszyć się tymi sezonowymi wioskami, które z roku na rok są coraz bardziej uświetniane i oferują coraz to więcej atrakcji, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci.
Świąteczne jarmarki to nie tylko okazja na wspólne spędzenie czasu z najbliższymi i znajomymi pod wieczornym niebem rozświetlonym tysiącami migoczących światełek, ale także szansa na zakup unikalnych gwiazdkowych prezentów od znanych i lubianych sprzedawców. Oczywiście wśród dziesiątek straganów odkryć można także nowych, lokalnych wystawców, którzy jako rękodzielnicy z wielką chęcią, pasją i zapałem podzielą się z nami historią konkretnych produktów od momentu powstania samego pomysłu, a na koniec własnoręcznie je dla nas zapakują.
Warto jednak pamiętać, że okołoświąteczne kiermasze to nie tylko przedmioty użytkowe. Boże Narodzenie to przecież czas, w którym na naszych stołach pojawiają się potrawy przygotowywane specjalnie na tę okazję, których próżno szukać w pozostałą część roku. Nie inaczej jest na jarmarkach, na których w powietrzu unoszą się niezwykłe, otulające zapachy przywołujące wspomnienia ubiegłych świąt. Pieczone jabłka, oscypki, kasztany, grzane wino i cała gama korzennych przypraw z cynamonem na czele tworzą niezapomniany klimat, karmiąc nie tylko nasze żołądki. To właśnie przy tej atmosferze najlepiej jest cieszyć się dodatkowymi atrakcjami, jakie oferują jarmarki.
Z roku na rok rośnie liczba miejsc, w których stawiane są takie sezonowe kramiki. Poniżej przedstawiamy listę kilku z nich, które naszym zdaniem szczególnie warto odwiedzić w tegorocznym okresie świątecznym, a które ulokowane są zarówno w miastach wojewódzkich, jak i mniej kojarzonych z jarmarkami miejscowościach.
Jarmark Warszawski
Pierwszy na naszej liście jest Jarmark Warszawski zlokalizowany w samym sercu stolicy na Placu Defilad tuż przy Pałacu Kultury i Nauki, który został objęty honorowym patronatem Prezydenta miasta stołecznego Warszawy. W tym roku odwiedzić go można od 28 listopada 2025 do 1 stycznia 2026. Przez większość dni jarmark otwarty będzie w godzinach od 11:00 do 21:00, a w piątki i soboty aż do 22:00. W obrębie tej klimatycznej wioski znajdzie się aż 160 drewnianych domków pełnych unikatowych produktów, jednak to nie koniec atrakcji, jakie przygotowali organizatorzy. Przez cały okres trwania jarmarku nad miastem królował będzie największy w Polsce diabelski młyn. Ponadto mniejsze dzieci będą mogły cieszyć się zabawą na bajkowych karuzelach. Co więcej w programie zaplanowane są również liczne koncerty i pokazy, które uświetnią znamienici artyści i goście, a także spotkania z szalonym (nie) Świętym Mikołajem!
Jeśli Warszawa to oczywiście też tradycyjny jarmark na Starówce. Już samo jego historyczne otoczenie sprawia, że jest to miejsce zdecydowanie warte odwiedzenia, nie wspominając już o tym, że jest to najstarszy jarmark w stolicy. Sieć straganów poprowadzona wzdłuż murów Barbakanu sprawia, że z każdym krokiem coraz bardziej czujemy atmosferę zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia, którą dodatkowo wzmacniają unoszące się w powietrzu zapachy świątecznych smakołyków. Tegoroczna edycja wzbogacona została o dodatkowe atrakcje takie jak pokazy rzemiosła, koncerty z udziałem chóru czy pochody z szopką, które są doskonałą okazją do pokazania najmłodszym, ale też i turystom przyjeżdżającym z zagranicy, na czym polega polska magia świąt.
Jarmark w Krakowie
Drugi w naszym zestawieniu jest jarmark w Krakowie, który uważany jest za jeden z najpiękniejszych jarmarków świątecznych w Europie, a nawet na świecie. Świadczy o tym chociażby fakt, że amerykańska stacja CNN umieściła go w swoim rankingu najlepszych tego typu wydarzeń, doceniając go między innymi za malowniczą scenerię. Nie powinno to jednak dziwić, gdyż jarmark tradycyjnie odbywa się na krakowskim Rynku Głównym w otoczeniu Sukiennic, Kościoła Mariackiego i licznych, barwnych kamienic. Wyjątkowości temu bożonarodzeniowemu bazarkowi dodaje też jego długa tradycja sięgająca ponad 30 lat. Jego pierwsza edycja w obecnej formie odbyła się bowiem jeszcze w ubiegłym stuleciu. Nie należy jednak zapominać, że targowa historia Krakowa ma ponad 700 lat, co czyni go praktycznie bezkonkurencyjnym pod tym względem! W tym roku Jarmark Krakowski odbędzie się w tych samych dniach co jarmark w Warszawie i zgromadzi ponad stu wystawców z Polski i z zagranicy. O jego jeszcze bardziej niezwykłą atmosferę zadbają zespoły ludowe, których występy z muzyką na żywo co roku robią na odwiedzających ogromne wrażenie i pozwalają na pokazanie unikatowych tradycji regionu szerszej publiczności.
Jarmarki w Katowicach
Jarmark na katowickim rynku na stałe wpisał się już w świąteczny krajobraz Śląska. W tym roku otwarty będzie od 21 listopada aż do 6 stycznia w godzinach od 10:00 do 22:00 z drobnymi wyjątkami. Tegoroczna odsłona pełna będzie znanych i lubianych atrakcji jak koło diabelskie, lodowisko z możliwością wypożyczenia łyżew, karuzele czy bajkowe domki z postaciami z ulubionych animacji najmłodszych, ale nie zabraknie na nim też nowości, chociażby świetlnych dekoracji 3D czy pociągu Świętego Mikołaja.
Mówiąc o Katowicach, nie można jednak nie wspomnieć o śląskiej perełce, jaką jest słynny Jarmark na Nikiszu organizowany od kilkunastu lat. Niezwykłości temu kiermaszowi dodaje przede wszystkim zabytkowa sceneria ceglanych familoków, które powstały na Nikiszowcu na początku XX wieku jako osiedle robotnicze dla rodzin osób pracujących na kopalniach. Jarmark tradycyjnie odbywa się w pierwszy weekend po Barbórce (świętowanej 4 grudnia), łącząc tym samym górnicze tradycje z bożonarodzeniowym klimatem. W 2025 roku można będzie go odwiedzić w dniach od 5 do 7 grudnia. Gdy już wybierzemy się na ten świąteczny targ, to wśród wielkiego grona wystawców warto zwrócić szczególną uwagę na stoiska z jedzeniem, oferujące lokalne przysmaki, których smak jest nie do podrobienia i zostanie z nami na długo, tak samo jak ogólne wrażenia z jarmarku, który bez wątpienia jest wydarzeniem o unikatowym charakterze w skali całego kraju.
Gdański Jarmark Bożonarodzeniowy
W naszym zestawieniu nie może oczywiście zabraknąć Jarmarku z Gdańska, który w zeszłym roku zdobył pierwsze miejsce w konkursie Best Christmas Markets organizowanym przez portal Europe’s Best Destinations. Gdański jarmark to przestrzeń pełna kreatywnych występów i innych artystycznych wydarzeń, które będą czekały na odwiedzających od 21 listopada aż do ostatniego dnia przed Wigilią. Oprócz licznych budek z ofertą rękodzielniczą i kulinarną organizatorzy przygotowali również tematyczne przestrzenie rozsiane po centrum miasta. W tym roku do Anielskiego, Bursztynowego czy Łosiowego Zakątka dołączy chociażby Zakątek Szekspirowski. Wśród atrakcji znajdziemy również wielkoformatowe parady, ceremonialne otwieranie Zaczarowanego Kalendarza Adwentowego czy Świąteczne Potańcówki, a to tylko kilka przykładów z listy atrakcji, długiej niczym broda świętego Mikołaja. Gdański Jarmark Bożonarodzeniowy to zdecydowanie coś więcej niż zwykły kiermasz. To dopracowany w najmniejszych szczegółach klimatyczny spektakl, który nawet w dorosłych budzi dziecięcą radość.
Wydarzeniem towarzyszącym jarmarkowi, którym warto się zainteresować, jeśli mieszkamy w okolicy, jest odbywająca się od kilku lat akcja „Wypożycz Choinkę”, która pomaga nie tylko ograniczać wycinkę drzew i wykorzystać je w dobrym celu także po świętach, ale też wspiera Pomorski Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt „Ostoja”.
Wrocławski Jarmark Bożonarodzeniowy
Jarmark we Wrocławiu jest chyba jednym z najczęściej wspominanych polskich kiermaszy okołoświątecznych. Co roku odwiedzają go tysiące mieszkańców i turystów, by poczuć bożonarodzeniową magię zamkniętą w historycznej przestrzeni Głównego Rynku i odchodzących od niego uliczek. Nieodłącznym elementem wrocławskiej wioski świątecznej są specjalne, ceramiczne kubki na grzane wino i gorącą czekoladę. Te kubeczki o wyjątkowym kształcie bucików w każdej edycji zdobione są innymi wzorami i kolorami. Odwiedzając jarmark co roku można zatem stworzyć sobie niezwykle klimatyczną i pamiątkową kolekcję. Skoro Wrocław to oczywiście także i krasnale. To właśnie w czasie jarmarku istnieje niepowtarzalna szansa na znalezienie krasnala Prezentusia, który pojawia się tylko w tym okresie. Tegoroczna, szesnasta już odsłona kiermaszu potrwa aż do 7 stycznia, a przez cały czas jej trwania na odwiedzjących czekał będzie wyjątkowy program pełen koncertów kolęd, pastorałek i świątecznych utworów, a także parady, widowiska i inne występy artystyczne.
Jarmark w Sulejowie
Warto wspomnieć, że jarmarki bożonarodzeniowe organizowane są nie tylko w miastach wojewódzkich, ale także w niewielkich miejscowościach, które mimo mniejszej skali wydarzenia stają na wysokości zadania, przyciągając odwiedzających nie tylko z najbliższych okolic, ale i z całej Polski. Tak jest chociażby w przypadku jarmarku w Sulejowie, który już od pięciu lat tworzy świąteczną przestrzeń w murach wpisanego na listę Pomników Historii XII-wiecznego Opactwa Cystersów. Chociaż targi trwają tam tylko dwa dni (w 2025 roku będzie to 6 i 7 grudnia) to dzięki zaplanowanym na ten czas koncertom, widowiskom i spotkaniom ze Świętym Mikołajem nie zabraknie na nich bożonarodzeniowej atmosfery. Ponadto wizytę na jarmarku można połączyć z wypoczynkiem w przyjarmarkowym hotelu, który jako współorganizator dodatkowo zadba o nasz nastrój.
Miasteczko Galicyjskie w Nowym Sączu
Bożonarodzeniowe jarmarki nie muszą wpasowywać się tylko w jeden konkretny schemat. Warto wziąć pod uwagę, że mniejsze miejscowości kultywują tę tradycję na swój własny sposób. W przypadku Nowego Sącza jest to coroczne, jednodniowe wydarzenie, które odbywa się w Miasteczku Galicyjskim będącym Oddziałem Muzeum Ziemi Sądeckiej. Miasteczko zamienia się wówczas w tętniącą życiem przestrzeń pełną warsztatów artystycznych i koncertów bożonarodzeniowych pieśni w odsłonie przygotowanej przez orkiestrę dętą. Świątecznym zakupom dodatkowo towarzyszą scenki bożonarodzeniowe oraz nastrojowy spektakl dla najmłodszych. W 2025 roku nowosądecki jarmark zaplanowany jest na 21 grudnia w godzinach od 10:00 do 16:00.
Milena Sarna
