Όπως και σε πολλές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, τα Χριστούγεννα στην Πολωνία είναι μια γραφική και πολύ αγαπημένη γιορτή. Αν και οι γερμανικές παραδόσεις, όπως η διακόσμηση των Χριστουγέννιάτικων δέντρων, έχουν εξαπλωθεί, τα πολωνικά έθιμα παραμένουν μοναδικά.
Οι περισσότερες από τις εορταστικές εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα στις 24 Δεκεμβρίου, και παρόλο που η ημέρα δεν είναι επίσημη αργία στην Πολωνία, για τους Πολωνούς η παραμονή των Χριστουγέννων θεωρείται η σημαντικότερη ημέρα των εορτών. Η παραμονή των Χριστουγέννων πιστευόταν ότι επηρέαζε όλο το νέο έτος και, γι’ αυτό, έπρεπε να επικρατεί αρμονία και ειρήνη μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Ακόμα και σήμερα, η μέρα είναι αφιερωμένη στις προετοιμασίες για το δείπνο της παραμονής των Χριστουγέννων, οι οποίες, φυσικά, πρέπει να ολοκληρωθούν πριν νυχτώσει. Ένα σημαντικό στοιχείο που συνεισφέρει στην ξεχωριστή ατμόσφαιρα είναι η Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση, και κυρίως τα πανέμορφα διακοσμημένα Χριστουγεννιάτικα δέντρα.
Όταν εμφανιστεί το πρώτο αστέρι στον ουρανό, την παραμονή των Χριστουγέννων (στις 24 Δεκεμβρίου), ξεκινά η γιορτή. Αυτή η παράδοση μνημονεύει το Αστέρι της Βηθλεέμ, το οποίο σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη καθοδήγησε τους Σοφούς στη φάτνη του Χριστού. Μετά από μια ημέρα νηστείας, η οικογένεια, από τους γηραιότερους μέχρι τα παιδιά, συγκεντρώνεται γύρω από το γιορτινό τραπέζι, που είναι ειδικά διακοσμημένο για την περίσταση, ενώ το λευκό τραπεζομάντιλο θεωρείται πλέον απαραίτητο.
Μοιράζοντας το opłatek
Πριν ξεκινήσει το δείπνο, ένα άτομο λέει την προσευχή, μερικές φορές και ένα απόσπασμα από την Αγία Γραφή σχετικά με τη γέννηση του Χριστού. Στη συνέχεια, η οικογένεια ανταλλάσσει ευχές για το νέο έτος, σαν σημάδι συμφιλίωσης, αγάπης, φιλίας και ειρήνης, μοιράζοντας το opłatek. Το opłatek είναι ψωμί με υφή γκοφρέτας πάνω στο οποίο απεικονίζεται μια θρησκευτική εικόνα. Κάθε άτομο που παρευρίσκεται στη γιορτή παίρνει ένα κομμάτι, το οποίο στη συνέχεια μοιράζεται με όλους τους άλλους, συνοδευόμενο από ανταλλαγές καλών ευχών, πριν καθίσουν στο τραπέζι για το φαγητό. Αυτή η παράδοση συνδέεται με το σπάσιμο του ψωμιού κατά το Μυστικό Δείπνο.
Χωρίς κρέας
Τηρώντας αυστηρά την παλαιά καθολική παράδοση, οι Πολωνοί συνήθως απέχουν από το κρέας και τα σκληρά ποτά την παραμονή των Χριστουγέννων. Ωστόσο, το κρασί και τα ψάρια είναι αποδεκτά, και το τελευταίο είναι άφθονα στα παραδοσιακά πιάτα.
Αμέσως μετά, ξεκινά το εντυπωσιακό δείπνο χωρίς κρέας, το οποίο αποτελείται από 12 πιάτα που συμβολίζουν τους 12 Αποστόλους και τους 12 μήνες του χρόνου. Κάθε πιάτο αντιστοιχεί σε έναν μήνα του νέου έτους. Ορισμένοι λένε ότι πρέπει να δοκιμάσει ο καθένας το κάθε πιάτο για να εξασφαλίσει καλή τύχη για το επόμενο έτος. Τα κλασικά πολωνικά πιάτα Χριστουγέννων περιλαμβάνουν το λάχανο με μανιτάρια, pierogi (ζυμαρικά), bigos, ψάρι και την παπαρούνα.
Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι
Αφού καθίσουν όλοι στο τραπέζι για το δείπνο, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι ένα πιάτο παραμένει άδειο. Πολλοί Πολωνοί αφήνουν ένα άδειο πιάτο στο τραπέζι ως ένδειξη σεβασμού για αυτούς που έχουν φύγει από τη ζωή. Άλλοι αφήνουν ένα άδειο μέρος στο τραπέζι για να φιλοξενήσουν κάποιον που θα έρθει αναπάντεχα και θα ζητήσει καταφύγιο. Ενώ αυτό σπάνια συμβαίνει σήμερα, η παράδοση απαιτεί να τηρηθεί και το άτομο αυτό να θεωρείται μέλος της οικογένειας.
Σανό κάτω από το λευκό τραπεζομάντιλο
Ένα παραδοσιακό στοιχείο της Χριστουγεννιάτικης διακόσμησης είναι τα δέματα από κριθάρι και σίκαλη, σανό και άχυρα, που θεωρούνται σύμβολα καλών σοδειών και θυμίζουν τη φτώχεια στην οποία γεννήθηκε ο Χριστός. Το έθιμο επιβιώνει μέχρι σήμερα με τη μορφή μιας δέσμης από σανό κάτω από το λευκό τραπεζομάντιλο. Κάθε μέλος της οικογένειας τραβάει ένα καλάμι, και εκείνος που θα τραβήξει το μεγαλύτερο λέγεται ότι θα ζήσει περισσότερο. Άλλοι πιστεύουν ότι τα πράσινα κλαδάκια συμβολίζουν την τύχη και το γάμο, ενώ τα κίτρινα συνδέονται με μια εργένικη χρονιά. Στην πραγματικότητα, αυτή η πράξη θυμίζει τη γέννηση του Ιησού σε άχυρο. Σε μερικά σπίτια αυτή η παράδοση συνοδεύεται από χρήματα, λέπι ή κόκαλο ψαριού μέσα στο πορτοφόλι, για να εξασφαλίσουν αφθονία για το νέο έτος.
Μετά το δείπνο, τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα τραγουδιούνται και γίνεται η ανταλλαγή δώρων.
Μιλώντας με τα ζώα
Σύμφωνα με έναν παλιό πολωνικό μύθο, τα ζώα αποκτούν το δώρο της ομιλίας την παραμονή των Χριστουγέννων, ως ανταμοιβή για το ρόλο τους στο να καλωσορίσουν τον Ιησού στη γη. Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά συχνά προσπαθούν να βγάλουν μια λέξη ή δύο από τα οικογενειακά τους κατοικίδια.
Πολλοί ολοκληρώνουν την ημέρα τους πηγαίνοντας στη Μεσονύχτια Θεία Λειτουργία, γνωστή ως Pasterka (η Θεία Λειτουργία του βοσκού).
