Ένας 94χρονος πρώην δικαστής του κομμουνιστικού καθεστώτος θα βρεθεί μπροστά από το Πολωνικό δικαστήριο για το ρόλο του στην εκτέλεση ενός πιλότου, που είχε προσπαθήσει να δραπετεύσει από την Πολωνία για τη Δύση.
Ο κατηγορούμενος είναι ο Bogdan Dzięcioł, ο οποίος τότε εκτελούσε καθήκοντα στρατιωτικού δικαστή, ο οποίος αργότερα, τη δεκαετία του 1970, διορίστηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο της Πολωνίας. Το 1952 ήταν ένας από τους ενόρκους που καταδίκασαν τον Edward Pytko, έναν στρατιωτικό πιλότο, σε θάνατο. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, ο Pytko είχε λάβει εντολές να παρακολουθεί και να αναφέρει τους συναδέλφους του, κάτι που αρνήθηκε να κάνει. Τον επόμενο μήνα, έκλεψε ένα αεροπλάνο με σκοπό να διαφύγει στη Δύση.
Αν και κατάφερε να φτάσει στην Αυστρία, αναγκάστηκε να προσγειωθεί σε ένα αεροδρόμιο που ήταν μέρος της ελεγχόμενης από τους Σοβιετικούς ζώνη. Μετά την απόβαση, οι αρμόδιες αρχές τον μετέφεραν στην Πολωνία, όπου και δικάστηκε. Τον ίδιο μήνα, μετά από δίκη μιας ημέρας, ο 23χρονος Pytko καταδικάστηκε σε θάνατο από το στρατοδικείο. Τρεις ημέρες αργότερα, το Ανώτατο Στρατιωτικό Δικαστήριο επικύρωσε αυτή την ετυμηγορία. Στις 29 Αυγούστου, συνολικά 21 ημέρες μετά την κράτηση και 11 ημέρες μετά την πρώτη δίκη, ο πιλότος εκτελέστηκε.
Το σώμα του θάφτηκε σε έναν ασήμαντο τάφο και η οικογένειά του δεν ενημερώθηκε για την εκτέλεση. Μόνο πάνω από 60 χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 2015, το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης της Πολωνίας (IPN) αναγνώρισε τα λείψανά του. Αργότερα το ίδιο έτος θάφτηκε σε ένα μαυσωλείο για τα θύματα του σταλινισμού στο ιστορικό νεκροταφείο Powązki της Βαρσοβίας.
Εν τω μεταξύ, το 1993, μετά την πτώση του κομμουνισμού, ένα στρατοδικείο είχε κηρύξει άκυρη την ποινή του 1952 εναντίον του Pytko. Το 2019, το IPN, το οποίο έχει εισαγγελικές εξουσίες, απήγγειλε κατηγορίες εναντίον του Dzięcioł, του τελευταίου επιζώντος δικαστή μεταξύ εκείνων που είχαν καταδικάσει τον πιλότο, για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Από το 2019, η υπόθεση εναντίον του Dzięcioł έχει καθυστερήσει επανειλημμένα, πρώτα από όλα λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και στη συνέχεια επειδή, το 2021, ο δικηγόρος του πρώην δικαστή ζήτησε να αξιολογηθεί η υγεία του πελάτη του εν μέσω αμφιβολιών για το αν θα μπορούσε να δικαστεί. Τον περασμένο μήνα, ιατρικοί εμπειρογνώμονες αποφάσισαν ότι μπορούσε, αν και οι εμφανίσεις του στο δικαστήριο περιορίζονται το πολύ σε μία ώρα τη φορά.
Η Gazeta Polska σημειώνει ότι κανένας δικαστής που συμμετείχε στην έκδοση παράνομης θανατικής ποινής υπό τον κομμουνισμό δεν έχει δικαστεί από το 1989.
Μάρκος Μαυρίδης
