Strona głównaAktualnościSpołeczność polska w GrecjiSpotkanie z autorem książki „Tęsknota Waleriana Wróbla”

Spotkanie z autorem książki „Tęsknota Waleriana Wróbla”

W dniu 31 marca 2023 r. (piątek) o godz. 19.00 w siedzibie Zrzeszenia Greckich Archeologów przy ul. Ermou 134, Ateny – Thisio odbyła się prezentacja greckiego wydania książki Christopha Schminck – Gustavusa pt. „Tęsknota Waleriana Wróbla”.

W prezentacji moderowanej przez dziennikarkę Irini Kontogeorgiou udział wzięli: autor Christoph Schminck – Gustavus, emerytowany profesor historii prawa na Uniwersytecie w Bremie; Artur Lompart – Ambasador RP w Atenach oraz Thanasis Kabayannis, prawnik.

„Od II Wojny Światowej dzielą nas trzy pokolenia. Między nami zostało niewielu świadków tamtych czasów. Obowiązek pamięci przechodzi na kolejne pokolenie, tak samo jak obowiązek utrwalania prawdy o wojnie i dbanie o tę prawdę, jako fundament pokoju” – tymi słowami rozpoczął swoje wystąpienie Artur Lompart. Ambasador przypomniał o okrutnych konsekwencjach wojny o tym, że Polska poniosła relatywnie największe straty i szkody demograficzne spośród wszystkich państw walczących i okupowanych. Zaznaczył, że przez wiele lat rozmiar tych strat oraz zakres represji nie był dokładnie znany na co znaczący wpływ miały w dużej mierze decyzje polityczne kolejno rządzących. Dopiero we wrześniu 2022 roku specjalnie powołana Komisja opublikowała „Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945”, gdzie łączna kwota strat została oszacowana na 6 bln 220 mld 609 mln zł. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był obecny wiceminister spraw zagranicznych, Arkadiusz Mularczyk, dla którego jak sam przyznaje inspiracją był podobny raport parlamentu Grecji.

Następnie Ambasador odniósł się do bohatera książki Christopha Schmincka – Gustavusa, Waleriana Wróbla, który jako szesnastoletni chłopiec został deportowany w 1941 roku z Polski, wśród ponad 2 milionów jego rodaków, którzy zostali wywiezieni jako przymusowi robotnicy do III Rzeszy. Walerian został przydzielony do gospodarstwa położonego w miejscowości Lesum. Ze względu na silną tęsknotę za domem podpalił stertę siana w stodole w nadziei na to, że w ramach kary zostanie odesłany do swojej Ojczyzny. Ogień został szybko dostrzeżony i ugaszony, w czym Wróbel sam pomagał, i dlatego nie wyrządził żadnych szkód, ale Walerian został oddany w ręce Gestapo i aresztowany. Skazano go na pobyt w obozie koncentracyjnym Neuengamme, a kilka miesięcy później, mimo małoletniości w chwili dokonania przestępstwa, sąd specjalny w Bremie skazał Waleriana Wróbla, jako osobę dorosłą, zgodnie z kodeksem karnym za podpalenie i dodatkowo, jako „szkodnika narodu“ na karę śmierci. List pożegnalny chłopca skierowany do rodziców zamieszkałych w małej miejscowości Fałków został przemycony z więzienia i dostarczony przez księdza, który mu towarzyszył przez ostatnie dni jego życia. List jest krótki, ale wstrząsający, świadczy o prostej pobożności i miłości jaką darzył rodziców i rodzeństwo oraz swoją Ojczyznę.

W drugiej części spotkania autor książki Christoph Schminck – Gustavus przedstawił krótkie życie młodzieńca, opowiedział o miejscach, w których mieszkał oraz jak zostały odnalezione akta w archiwach Sądu Specjalnego w Bremie, gdzie toczyła się sprawa, i które nie zostały zniszczone. Przedstawił zdjęcia i przybliżył rozmowy świadków, które przeprowadził z pozostałymi przy życiu partnerami, przyjaciółmi i sędziami. Autor po mistrzowsku analizował bezkarne mordy państwowe, rzucając światło na nieznane aspekty narodowosocjalistycznego systemu terroru sądowego i bezkarność jego wykonawców. Należy podkreślić, że dostęp do archiwum stał się możliwy dopiero po ponad czterdziestu latach. Następnie ukazało się pierwsze wydanie książki w języku niemieckim (1986).

„Wiele dokumentów zostało zniszczonych podczas bombardowania Bremy” – wyjaśnia autor książki. „Również w chaosie ostatnich dni wojny władze hitlerowskie spaliły wiele dokumentów z wyraźnym zamiarem zatarcia śladów swoich zbrodni. To, że akta Waleriana zostały uratowane, wydaje się całkowitym zbiegiem okoliczności. Tak jak postępowano zgodnie z procedurą prawną. Bo kilka tygodni po zakończeniu procesu Waleriana „normalny” system sądownictwa karnego dla Polaków, Rosjan, Żydów i Cyganów został zniesiony, a ściganie karne powierzono naczelnemu dowódcy SS Himmlerowi”– dodaje Christoph Schminck – Gustavus.

Postępowanie sądowe przeciwko Walerianowi Wróblowi jest obecnie najlepiej znanym i najczęściej wymienianym procesem sądu specjalnego w Bremie i jest tam ono traktowane jako symbol niesprawiedliwości nazistowskiego wymiaru sprawiedliwości. W połowie lat 80-tych na wniosek adwokata Heinricha Hannovera proces wszczęto na nowo. Na wniosek siostry Wróbla i Prokuratury w Bremie Sąd Krajowy w Bremie miał zadecydować o słuszności tamtego wyroku i postanowieniem z 26. listopada 1987 uchylił go.

Tekst, zdjęcia: Marzena Mavridis

NAJNOWSZE

KUCHNIA

Informacje polonijne