Muzeum Vorres

W cieniu greckiego Hymetu, w małym miasteczku Paiania, na wschód od Aten znajduje się Muzeum Vorres, przechowujące prawie 3000 lat historii narodu. Na obszarze o powierzchni około 3 akrów mieści się kompleks budynków o łącznej powierzchni 4500 metrów kwadratowych, otoczony rozległymi dziedzińcami i ogrodami – sama instytucja przechowuje blisko 6000 dzieł o ogromnej wartości dla greckiego dziedzictwa narodowego. Kolekcja została podzielona na dwa działy: sztukę ludową, eksponowaną w czterech, zrekonstruowanych wiejskich domach oraz muzeum sztuki współczesnej, gdzie znajdują się obrazy i rzeźby greckich artystów z drugiej połowy XX wieku, w tym Lucasa Samarasa i Vlassisa Caniarisa. Ogromna różnorodność kolekcji odzwierciedla osobowość jej właściciela, Iana Vorresa. Od 2016 roku w muzeum czasowo mieści się również posiadłość greckiego malarza, Jannisa Spyropoulosa.

Genezy tego eklektycznego muzeum można doszukiwać się w wyjeździe Iana Vorresa do Kanady, gdzie studiował filozofię, ekonomię i psychologię, a ponadto został dziennikarzem i nieoficjalnym ambasadorem kultury swojej ojczyzny. Vorres wrócił do Grecji w 1964 roku i był przerażony tym, co znalazł – po II wojnie światowej Grecja doświadczyła niezwykle szybkiej urbanizacji. Wielu mieszkańców porzuciło swoje wyspy, wioski i tradycyjny, rolniczy tryb życia, masowo przesiedlając się do stolicy kraju. W pośpiechu, aby pomieścić ten napływ, większość neoklasycznych budynków Aten została zburzona i zastąpiona pospiesznie zbudowanymi apartamentowcami w wieżowcach, które nadal dominują w mieście. „Muzeum było wynikiem szoku estetycznego, jaki mój dziadek przeżył po powrocie”, wyjaśnia Nektarios Vorres, obecny dyrektor Fundacji Vorres. „Był przerażony widokiem mieszkań pełnych szwedzkich mebli i perskich dywanów. Postanowił więc stworzyć dla siebie wyłącznie greckie środowisko, przypominające kraj, który opuścił lata temu”.

fot. vorresmuseum.gr

Vorres poprzysiągł zachować jak najwięcej bogactwa kulturowego ze świata, który znikał na jego oczach. Znalazł dwa zniszczone XIX-wieczne domy i stajnię w wiosce Paiania, po czym zlecił rzemieślnikom renowację i połączenie ich w jeden sześcioakrowy kompleks. W czasach, gdy wszyscy skupiali się na świetlanej przyszłości powojennej, Vorres zaczął kolekcjonować przedmioty z życia codziennego: kamienie młyńskie, narzędzia, ikony religijne, posągi, ceramikę, świetliki i wyroby szklane, a nawet kamienie kotwiczące, używane przez starożytne, greckie okręty wojenne podczas bitwy pod Salaminą w 480 roku p.n.e., których mieszkańcy nadmorskich wiosek używali do wiązania swoich osłów, nieświadomi ich pierwotnego przeznaczenia. W sumie Vorres zebrał około 6000 sztuk zabytkowych antyków i przedstawił je w innowacyjny sposób, przeobrażając stary kamień młyński w stolik do kawy, kamienne koryto na wodę w wazon – zamieniając te przedmioty codziennego użytku w dzieła sztuki, zachęcał ludzi do ponownej oceny ich wartości.

Dom Vorresa został podarowany państwu i stał się muzeum w 1983 roku. Nawet po jego śmierci w 2015 roku nadal wydaje się jednak zaskakująco intymny, ukazując przestrzeń do życia i wyraz osobistego gustu jednego człowieka. Vorres nie był jednak tylko tradycjonalistą spoglądającym wstecz – w latach siedemdziesiątych zwrócił uwagę na grecką sztukę współczesną, stał się kolekcjonerem i dobroczyńcą, pomagając zasilić rynek odważnej produkcji artystycznej. W tym czasie Galeria Narodowa nie obejmowała prac nowoczesnych, więc Vorres zaczął gromadzić niezrównaną kolekcję obrazów, instalacji i rzeźb, rejestrując ewoluujące nurty surrealizmu, abstrakcyjnego ekspresjonizmu czy minimalizmu. Vorres chciał stworzyć miejsce, w którym Grecy mogliby zawsze przychodzić, aby dowiedzieć się, kim są. Dziś Muzeum Vorres nadal jest własnością Greków, jednak Fundacja Vorres, pod kierownictwem Nektariosa, nie koncentruje się już na dotrzymywaniu kroku greckiej sztuce współczesnej – zamiast tego walczy o zachowanie własnego skarbca greckiej tożsamości i kultury.

fot. bmw-art-guide.com

Muzeum podzielone zostało na dwie główne sekcje. Pierwsza to dział sztuki ludowej „Pyrgi”, która składa się z dwóch, tradycyjnych wiejskich domów i pozostałości po stajni z początku XIX wieku. Zawiera greckie dywany, ceramikę, ikony, rzadkie meble, kamienie młyńskie, wiejskie koryta i inne, chłopskie zabytki, używane dawniej w życiu codziennym i przerobione tak, by ukazać ich wrodzone piękno. Kolekcja nie jest próbą precyzyjnej rekonstrukcji, ale raczej reinterpretacją tradycyjnych, greckich elementów architektonicznych i popularnych przedmiotów używanych na co dzień. Ekspozycja ujawnia nieodłączne piękno i praktyczne wykorzystanie artefaktów, a przy tym przypomina współczesnym Grekom o znaczeniu zachowania ich narodowego dziedzictwa. Ogrody, nieodłączna część Pyrgi, zawierają natomiast wszystko to, co ma do zaoferowania śródziemnomorska flora – cyprysy, sosny, wawrzyny, drzewa cytrynowe i pomarańczowe, lawendę czy pelargonie – a do tego wzbogacone są licznymi zabytkami i popularnymi artefaktami. Wśród głównych elementów ogrodów znajdują się mury zbudowane tradycyjną metodą „kserolitu” (suchy kamień), greckiej sztuki chłopskiej, która w czasach współczesnych uległa prawie całkowitemu zanikowi. Pyrgi było osobistą wizją Vorresa, ukazującą subtelną, pełną wdzięku, elegancji i piękna Grecje, we wszystkich jej architektonicznych i dekoracyjnych odmianach – została opisana w licznych publikacjach jako jeden z najpiękniejszych i najbardziej oryginalnych domów na świecie. Istota domu tkwi w jego trwałości” – powiedział kiedyś H.L. Mencken. Istotą Pyrgi jest natomiast trwałość ducha greckiego na przestrzeni wieków.

fot. athensattica.com

W drugiej części mieści się muzeum współczesnej sztuki greckiej, prezentujące wybitne powojenne obrazy i rzeźby greckich artystów z Grecji i zza granicy – prace są ułożone i eksponowane tematycznie. Kolekcja skupia się głównie na produkcji artystycznej drugiej połowy XX wieku, goszcząc dzieła sztuki z okresu przedwojennego, powojennego i współczesnego, które to okresy wykazują wyraźne różnice ze względu na ciągle zmieniające się warunki społeczne i historyczne – epoka przedwojenna charakteryzuje się włączeniem elementów greckich i ukształtowaniem się nowoodkrytej, greckiej tożsamości, okres powojenny pokazuje silny wpływ popularnych ruchów artystycznych, takich jak ekspresjonizm i surrealizm, współczesność ucieleśnia natomiast najnowsze nurty artystyczne i eksperymentalne, w tym także wiele eksponatów najważniejszych greckich artystów diaspory. W najnowszym skrzydle budynku, wybudowanym w 2004 roku, odbywają się również wydarzenia kulturalne, przemówienia oraz zajęcia edukacyjne dla dzieci w wieku szkolnym, które każdego ranka odwiedzają muzeum.

fot. vresnow.com

Muzeum Vorres to zatem po części muzeum etnograficzne, po części awangardowa galeria, a po części zaciszne miejsce odosobnienia, położone z dala od kakofonii miasta. W obrębie wysadzanych drzewami murów jedyne dźwięki, jakie można tu usłyszeć, to śpiew ptaków i dzwony kościelne – ta żywa mozaika historii, w której obok siebie znajdują się artefakty i zabytki z dwóch i pół tysiąclecia greckiej historii, to także pomnik wizji jednego człowieka. W 1983 roku Ian Vorres przekazał całą swoją kolekcję narodowi greckiemu w formie kulturalnej fundacji non-profit o nazwie „Vorres Museum”. Obecnie muzeum przyjmuje średnio od 15 000 do 20 000 odwiedzających rocznie, w tym głowy państw, zagranicznych dygnitarzy, osobistości międzynarodowe, wysokich rangą urzędników państwowych i oczywiście licznych studentów. Łącząc bogatą przeszłość z obiecującą teraźniejszością, Vorres Museum udaje się nie tylko chronić i uhonorować wyjątkowe bogactwo kulturowe Grecji, ale także wydobyć współczesną ekspresję artystyczną i pokazać, że znacząca rola, jaką sztuka odgrywa w codziennym życiu, jest ponadczasowa.

Godziny otwarcia
Sobota i niedziela: 10:00 – 14:00
Dni powszednie: tylko po umówieniu się i dla grup powyżej 20 osób.
Zamknięte jest zamknięte przez cały sierpień.

Opłata za wstęp
Bilet normalny: 5 euro
Bilet ulgowy: 3 euro
Warsztaty artystyczne: 5 euro

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

NAJNOWSZE

KUCHNIA

Informacje polonijne