Muzeum Starożytnej Agory od 1957 roku mieści się w zrekonstruowanej Stoi Attalosa, którą król Pergamonu Attalos II podarował Atenom w II wieku p.n.e. Stoa została odbudowana w latach 50. XX wieku z myślą o przechowywaniu artefaktów odnalezionych w trakcie wykopalisk oraz o powstaniu muzeum, w którym można by wystawiać najważniejsze zabytki. Obecnie ekspozycja muzeum obejmuje znaleziska z okolicznych wykopalisk z okresu od neolitu do czasów postbizantyjskich i osmańskich. Wystawa muzealna zorganizowana jest w układach chronologicznych i tematycznych, które ukazują aspekty życia publicznego i prywatnego w starożytnych Atenach – najwcześniejsze antyki, wazony, figurki z terakoty i broń pochodzą ze studni i grobowców wykopanych na terenie ateńskiej agory i jej okolic. Zwiedzający mają ponadto możliwość obejrzenia ważnych eksponatów związanych z instytucjami i funkcją ateńskiej demokracji.
Budynek, w którym znajduje się muzeum, ma 120 metrów szerokości oraz dwie kondygnacje. Stoa Attalosa była dawniej miejscem spotkań, spacerów i prowadzenia interesów przez Ateńczyków – jak każda grecka agora, stanowiła publiczny plac, gdzie dyskutowano o polityce i życiu codziennym. Odbywały się tu również wybory, uroczystości religijne, zawody lekkoatletyczne i różnego rodzaju pokazy, a sama agora stanowiła ważną przestrzeń handlową, uważaną za samo serce miasta. Stoa Attalosa została zniszczona przez Herulów w 267 roku, a jej zachowaną ścianę włączono pod koniec starożytności w obręb fortyfikacji miejskich. Renowacja, oparta na badaniach architekta Yannisa Travlosa, została przeprowadzona w latach 1953-1956 przez Amerykańską Szkołę Studiów Klasycznych, przy wsparciu finansowym Johna D. Rockefellera Jr.
Najważniejszymi eksponatami są przedmioty związane z różnymi aspektami życia obywatelskiego i instytucjami demokracji ateńskiej, pochodzące z okresu klasycznego i późnoklasycznego. Wśród nich wystawione są oficjalne miary gliniane, odważniki z brązu, fragmenty marmurowych maszyn do działki, gliniany zegar wodny, brązowe karty do głosowania i skorupy z nazwiskami wybitnych osobistości politycznych z V wieku. Większość eksponatów posiada specjalne tablice z wyjaśnieniami, pozwalającymi zgłębić wiedzę o dotyczącej ich historii, wiele ważnych artefaktów posiada także rysunki reprodukcji, pozwalające lepiej wyobrazić sobie, jak wyglądały w dobie swej minionej świetności.
Na szczególną uwagę zasługuje marmurowa stela ozdobiona płaskorzeźbą przedstawiającą koronowany przez demokrację Lud Aten oraz inskrypcję prawa przeciwko tyranii, wydanego przez mieszkańców Aten w 336 roku p.n.e. Podziwiać można tu również wspaniałe okazy ceramiki czarnofigurowej i czerwonofigurowej – autorstwo niektórych z nich przypisywane jest znanym, starożytnym malarzom waz. Ważnym skarbem muzeum jest także kolekcja miniaturowych, rzymskich kopii słynnych posągów oraz szereg szczególnie pięknych popiersi i portretów z okresu rzymskiego.
Zainaugurowana w 2012 roku wystawa na pierwszym piętrze Stoi Attalosa prezentuje publiczności reprezentatywną kolekcję rzeźby ateńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem ważnych portretów z wykopalisk ateńskiej agory. Została ona podzielona na sześć części:
1. Wyidealizowane postacie bogów i śmiertelników, obejmujące dzieła późnoklasyczne i hellenistyczne z IV i III wieku p.n.e.
2. Warsztaty ateńskie, pozwalające odtworzyć dzieła klasyczne, zawierające rzymskie kopie dzieł klasycznych z I wieku n.e.
3. Portrety rzymskie z I i II wieku n.e. z wizerunkami bogatych obywateli ateńskich, przedstawionych według cesarskich pierwowzorów
4. Uhonorowania urzędników państwowych, w tym hermy pochodzące z II i III wieku n.e.
5. Portrety rzymskie z III wieku n.e., przedstawiające wybitnych obywateli Aten
6. Kolekcje rzeźb zdobiących prywatne szkoły późnego antyku
Nowa powierzchnia wystawiennicza oferuje eksperymentalne podejście do architektury starożytnej, zapewniając jednocześnie doskonały widok na Agorę, Pnyks i Akropol, co pozwala lepiej zrozumieć wagę historycznego krajobrazu i antycznej topografii okolicy. Ponadto, oferując możliwość kontaktu z terenem, na którym przechowywana jest ceramika antyczna, nowa ekspozycja podkreśla rolę muzeum jako ośrodka badań greckiego dziedzictwa kulturowego.
W publicznych galeriach znajduje się wybór tysięcy obiektów odzyskanych w ciągu ostatnich 75 lat, odzwierciedlających użytkowanie tego obszaru od 3000 roku p.n.e. do 1500 r. n.e. Jednym z najbardziej znaczących, zachowanych eksponatów jest unikalna kolekcja, ilustrująca mechanikę działania pierwszej, istniejącej na świecie demokracji – znajdują się tutaj ostraki (specjalne skorupy używane jako karty do głosowania podczas sądów skorupkowych), maszyny do działek i brązowe identyfikatory (używane przy wyborze ateńskiego jury) oraz gliniane żetony i inskrypcje ołowiane (używane w administracji ateńskiej kawalerii). Aby dobrze zrozumieć materiał archeologiczny, bardzo ważny jest obejmujący go kontekst – tym, co odróżnia Muzeum Starożytnej Agory od większości światowych kolekcji jest fakt, że znane są informacje o genezie i użytkowaniu niemal każdego, znajdującego się na wystawie obiektu.
Ponieważ wykopaliska rozpoczęły się w tym miejscu stosunkowo późno, system prowadzenia dokumentacji, przyjęty na początku badań, używany jest do dnia dzisiejszego – każdy przedmiot odnaleziony w podczas wykopalisk agory jest zatem przechowywany w Stoa Attalosa wraz z zapisem daty i okoliczności jego odzyskania. Inwentarz muzeum może szczycić się pokaźną ilością znalezisk: 35 000 sztuk ceramiki, 7 600 inskrypcji, 3 500 sztuk rzeźb, 5 000 fragmentów architektonicznych, 6 000 lamp, 15 000 stemplowanych uchwytów do amfor i ponad 70 000 monet. Cały zbiór został wprowadzony do ujednoliconej bazy danych, będącej częścią wspólnego projektu z Packard Humanities Institute, z tego też względu zbiory muzeum pełnią funkcję centrum badań archeologicznych, z którego co roku korzystają setki uczonych z całego świata.
Pierwsze prace wykopaliskowe na terenie agory odbyły się w latach 1859-1912. W następnych latach ważne zabytki, w tym duże rzeźby, odkryto w głębokim wykopie podczas układania torów kolejowych. Następnie wyburzono 360 nowoczesnych gmachów, aby wyeksponować całą agorę, a kiedy obszar ten został wykopany, Stoa Attalosa, duży budynek wzniesiony w okresie hellenistycznym, został przebudowany zgodnie z pierwotnymi planami – obecnie jest to jeden z najbardziej wyjątkowych zabytków architektonicznych w stolicy.
Godziny otwarcia
Muzeum Starożytnej Agory jest otwarte we wszystkie dni tygodnia.
1 kwietnia – 30 września: od 8:00 do 20:00 (ostatnie wejście do 19:30)
1 października – 31 marca: od 8:00 do 17:00 (ostatnie wejście do 15:45)
Muzeum jest zamknięte 25 i 26 grudnia, 1 stycznia, 25 marca, 1 maja i w Niedzielę Wielkanocną.
Opłata za wstęp
Bilet normalny: 10 euro
Bilet ulgowy: 5 euro
Bilet obejmuje zarówno wstęp do muzeum, jak i na samą agorę.
Odwiedzający w wieku poniżej 25 lat z krajów UE mogą odwiedzać muzeum za darmo – bezpłatny bilet jest dostępny w kasach za okazaniem dowodu tożsamości.
Natalia Zientek
