Muzeum Greckich Ludowych Instrumentów Muzycznych nie jest być może jednym z najpopularniejszych muzeów w Atenach, lecz pozostaje miejscem niewątpliwie wartym odwiedzenia. Choć jest ono stosunkowo niewielkich rozmiarów, eksponaty ułożone są w sposób, który przyciąga uwagę zwiedzających – instrumenty muzyczne zostały pogrupowane według sposobu początkowego wytwarzania dźwięku oraz budowy korpusu instrumentu, a projekcje wideo i pliki audio, dostępne na każdym wyświetlaczu, podkreślają unikalność każdego z eksponatów.
W 1978 roku Anoyanakis przekazał swoją kolekcję (składającą się z 1200 muzycznych instrumentów i 3000 książek) greckiemu państwu. Pod nadzorem muzykologa rozpoczęto pracę nad stworzeniem muzeum i centrum badań, które mieszczą się w zbudowanej w latach 40 XIX wieku rezydencji w dzielnicy Plaka, obok Agory rzymskiej w Atenach.
Muzeum Greckich Ludowych Instrumentów Muzycznych jest obecnie częścią Muzeum Greckiej Sztuki Ludowej (MELT), mieszczącej się w rezydencji Georgiosa Lassanisa, greckiego polityka, który brał udział w wojnie o niepodległość Grecji. Neoklasycystyczny budynek znajduje się w Plaka, historycznej dzielnicy Aten, gdzie wokoło znajduje się stanowisko archeologiczne. Muzeum oferuje możliwość spojrzenia z bliska na grecką kulturę, muzykę ludową, instrumenty muzyczne i zwyczaje. Kolekcja ponad 1200 instrumentów, biblioteka i cenne archiwum została podarowana greckiemu państwu w 1978 roku przez Fivosa Anogianakisa, muzykologa i pionierskiego badacza greckiej muzyki ludowej. Pod nadzorem muzykologa rozpoczęto pracę nad stworzeniem muzeum i centrum badań. To właśnie dzięki niemu można tu obecnie podziwiać, w jaki sposób krajowa muzyka rozwinęła się w ciągu ostatnich 5000 lat oraz w jaki sposób zmieniły się emitujące ją instrumenty.
Dom Lassanisa został odnowiony przez greckie Ministerstwo Kultury, a około 600 instrumentów muzycznych z kolekcji Anoyanakisa zostało wystawionych, gdy muzeum otworzyło swoje wnętrze dla publiczności w 1991 roku. Sama rezydencja została natomiast zbudowana w latach 30. XIX wieku i jest jednym z najstarszych zachowanych budynków w dzielnicy. Przed wejściem do muzeum znajduje się dziedziniec z wysokimi murami, wybudowany w tradycyjnym stylu osmańskim, a otaczające go ogrody dodają miejscu dodatkowego uroku.
Eksponaty znajdują się na dwóch piętrach i w piwnicy, gdzie pogrupowane są według rodziny na blaszane, smyczkowe, dęte drewniane, perkusyjne i klawiszowe. Wśród eksponatów na parterze znajdują się między innymi klarnet ludowy, przywieziony do Grecji przez Cyganów w połowie XIX wieku, skrzypce, laghouto (lutnia), defi (tamburyn) i santouri (cymbały), które składają się na główną grupę instrumentalną greckiej muzyki ludowej. Na drugim piętrze duża sala wystawowa prezentuje szklane gabloty, za którymi podziwiać można mandoliny i liry, pochodzące z Azji Środkowej, skrzypce, które po raz pierwszy zostały wprowadzone do Grecji w XVII wieku oraz buzuki, kanonaki i santouri, przywiezione przez uchodźców z Azji Mniejszej. W piwnicy znajdują się dzwony kute i żeliwne wszystkich rozmiarów, a także gwizdki, konchy, drewniane kleszcze, grzechotki czy semandrony – instrumenty perkusyjne używane w klasztorach do wyzywania zakonników na modlitwę lub na rozpoczęcie procesji.
Ponadto na wystawach znajdują się liczne tamburyny, instrumenty perkusyjne z wyschniętego błota, dudy, lutnie i skrzypce – wiele z nich odznacza się unikalną budową i ciekawą historią, jak choćby greckie flety pasterskie wykonane z koziej skóry, flety trzcinowe pokryte wężową skórą i flety wykonane z jaj drapieżnych ptaków. Odwiedzający mogą również podziwiać liry skrzynkowe i bağlamy, tradycyjne, greckie instrumenty smyczkowe, wykonane z drewna lub skorupy żółwia. Słuchawki obok eksponatów w całym muzeum dają wyjątkową okazję usłyszeć, jak faktycznie brzmiały instrumenty przedstawione na wystawie, a murale i fotografie na ścianach przedstawiają ludzi grających na tradycyjnych instrumentach.
Starożytni Grecy wierzyli, że instrumenty muzyczne są uosobieniem bogów lub ich atrybutami, ponadto przypisywali muzyce wiele cech magicznych, uważając, że jej brzmienie wpływa na porządek świata – przypisywali Hermesowi wynalezienie liry, a ponadto z muzyką silnie związany był kult Apolla i Dionizosa. Obu bogom towarzyszyły zazwyczaj charakteryzujące ich instrumenty: Apollo przedstawiany był z lirą lub kitarą, z Dionizosem powiązany był natomiast instrument dęty o nazwie aulos. Obecnie muzyka wciąż pełni ogromną rolę w greckiej kulturze, a Muzeum Greckich Ludowych Instrumentów Muzycznych pozwala zapoznać się nie tylko z wyglądem i budową starożytnych instrumentów, lecz także wysłuchać muzyki granej na żywo podczas jednego z odbywających się w ogrodzie koncertów muzyki tradycyjnej. Na obszarze rezydencji znajduje się także sklep muzealny, w którym można zakupić pamiątki takie jak płyty CD, książki i instrumenty.
Fivos Anogianakis
Badacz urodził się w Iraklionie na Krecie w 1915 roku. Studiował grę na skrzypcach, kontrapunkt, fugę i zaawansowaną teorię muzyki, pracował dla różnych gazet i magazynów jako krytyk muzyczny, był autorem ważnych prac w zakresie muzykologii. Specjalizował się w greckiej muzyce ludowe, i był jednym z pierwszych badaczy wskazujących muzyczną i artystyczną wartość muzyki rebetiko (muzyka uliczna), łącząc ją z tradycjami muzycznymi Bizancjum i grecką pieśnią ludową.
Był zaangażowany w terenowe badania muzyczne w Grecji i na Cyprze z Peloponeską Fundacją Folklorystyczną. Był członkiem Związku Greckich Krytyków Dramatu i Muzyki oraz Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego. Pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Artystycznego Greckiej Opery Narodowej (1984-87), a w 1991 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Kreteńskiego.
Godziny otwarcia: poniedziałek, środa-niedziela 8:30-18:00
We wtorek muzeum jest zamknięte
Cena biletów: normalny 3 euro, ulgowy 2 euro, darmowy wstęp dla osób poniżej 25 lat z państw UE
Natalia Zientek
