Polak to gościnny patriota, lecz i pirat drogowy…
Leniwy, złodziej i pijak czy zdolny i rzetelny pracownik? Czy wizerunek naszego rodaka za granicą uległ zmianie?
Stereotyp to pojęcie używane w psychologii i socjologii. Pochodzi z greki (stereós – stanowiący bryłę, stężały + typos – odbicie, obraz) i oznacza funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem. Jego charakterystyczną cechą jest to, iż z trudem ulega zmianom. Wiąże się z ocenianiem innych na podstawie zaledwie kilku aspektów, jednak stanowi pewne ułatwienie, ponieważ zwalnia z myślenia. Jest to ułatwienie pozorne, w sferze intelektualnej nie ma bowiem (i nie powinno być) miejsca na sformułowania „typowy dla”.
Dla przykładu Niemców uznaje się za niezwykle precyzyjnych i pracowitych, a z drugiej strony podkreśla się ich zamiłowanie do piwa i wątpliwą urodę mieszkających tam kobiet. Francuzi znani są ponoć z poczucia dobrego smaku, zamiłowania do jedzenia żab i ślimaków oraz lenistwa. A jacy są Polacy w oczach innych nacji? Polak to patriota, jednak za dużo pije, jest złodziejem, nie zna języków obcych, odznacza się gościnnością i życzliwością, jest religijny i zachowuje się grzecznie w stosunku do kobiet.
Fałszywa etykietka?
Wszyscy chyba pamiętamy plakaty z Piotrem Adamskim, modelem agencji Mango, w roli hydraulika. Hasło „polskiego hydraulika” wykorzystała Polska Organizacja Turystyczna, zamieszczając na stronie internetowej Polskiego Ośrodka Informacji Turystycznej w Paryżu plakat polskiego hydraulika zapraszającego Francuzów do odwiedzenia Polski hasłem: „Zostaję w Polsce, przyjeżdżajcie licznie”. Pomysłodawcą tej udanej kampanii był Andrzej Kozłowski, a Polska Organizacja Turystyczna otrzymała doroczną nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych za promocję Polski w świecie. Co więcej, w Europie powoli zmienia się – na lepsze – stereotyp Polaka.
Niekiedy jednak sami Polacy wypowiadają się negatywnie o swoich rodakach przebywających za granicą. Jeśli Polak-emigrant, to na pewno złodziej, pirat drogowy lub pijak. Bez względu na to, co mają o nas do powiedzenia obcokrajowcy, sami nie wypowiadamy się o Polakach za granicą w superlatywach. Po emigracji zarobkowej z lat 80. ubiegłego wieku i pierwszej jej fali po otwarciu dla Polaków europejskiego rynku pracy, teraz wyjeżdżają za granicę ludzie dobrze wykształceni, za których nie musimy się wstydzić, a wręcz powinniśmy być dumni. Po pierwszym okresie emigracji, kiedy to Polacy często pracowali poniżej kwalifikacji i nie znali dobrze języka, teraz myślą w innych kategoriach, nie chcą pracować całe życie w fabrykach.
Najmłodsza emigracja w dużej mierze przyczyniła się do poprawy wizerunku Polaka za granicą. Stereotyp Polaka-złodzieja, pijaka i kombinatora stopniowo odchodzi w zapomnienie. Zastąpił go wizerunek rzetelnego pracownika, który ma spore kwalifikacje. Emigranci, według polskich mediów, to już nie tylko osoby podejmujące się słabo płatnej pracy poniżej kwalifikacji, lecz także dobrze opłacani fachowcy, specjaliści i dynamiczni przedsiębiorcy. Tak nas widzą niemieckie gazety, i to zarówno poważne, opiniotwórcze dzienniki, jak i tabloidy. Polski pracownik coraz częściej staje się pożądanym pracownikiem. Sprawdzili to naukowcy
z Instytutu Spraw Publicznych, który ogłosił wyniki raportu „Wizerunek imigrantów a integracja”.
Niemiecka prasa najczęściej przedstawia polskich pracowników jako ludzi młodych, pracowitych i rzetelnych. Niemcy doceniają naszą wytrwałość, podoba im się, że Polacy zarabiają u nich pieniądze po to, aby sobie wybudować dom, otworzyć własną firmę czy zapewnić dzieciom dobrą edukację. Wielu z nich nawet w kryzysie bardzo dobrze radzi sobie za granicą – zakłada firmy, dokształca się. Może warto więc zmienić teraz obraz Polaków wśród nas samych?
Agnieszka Jastrzębska
