Geneza słynnej „greckiej stopy”, powszechnie spotykanej w starożytnych, greckich posądach, początkowo przypisywana była złotemu podziałowi, którego artyści poszukiwali w swoich dziełach.
Później uważano, że „grecki palec u nogi” jest antropologiczną cechą Greków i innych ludów śródziemnomorskich.
Według nomenklatury w sztuce istnieją trzy rodzaje palców: grecki, z dłuższym drugim palcem, rzymski, gdzie pierwsze trzy palce są tej samej długości, a ostatnie dwa krótsze oraz egipski, z długim dużym palcem u nogi i innymi zwężającymi się pod kątem 45 stopni.
W rzeźbie z brązu „Bokser w spoczynku” i marmurowej „Dianie wersalskiej” czy „Narodzinach Wenus” Botticellego wszystkie postacie przedstawione są się z dłuższym drugim palcem u nogi.
„Palec Mortona” to stan chorobowy
Na początku XX wieku ortopeda Dudley J. Morton (1884-1960) zdiagnozował, że kształt stopy, który nazywamy „greckim palcem u nogi”, jest w rzeczywistości stanem chorobowym.
W 1927 Morton nazywał stan, w którym drugi palec był dłuższy niż pozostałe „Metatarsus Atavicus”. Dalsze badania ujawniły więcej na temat powszechności i charakteru tego schorzenia.
Grecki palec u nogi jest dziedziczny i uważa się, że powoduje różne problemy z układem mięśniowo-szkieletowym, które często wymagają interwencji lekarskiej.
Ludzie z palcem Mortona odczuwają bóle stóp z powodu niewłaściwego rozłożenia ciężaru na stopach, zwłaszcza na pierwszym i drugim śródstopiu.
Badanie z 2004 roku, porównujące zawodowych sportowców z osobami, które nie uprawiają sportów wykazało, że zawodowi sportowcy statystycznie częściej cierpią na palec Mortona.
Czy większość Greków ma grecki palec u nogi?
Wczesne badania nad „formułą ludzkiego palca u stopy” zakładały jednogenową formę dziedziczenia, co oznaczało, że większość Greków miałaby dłuższy drugi palec u nogi.
Jednak badanie z 1973 roku przeprowadzone przez Cathleen C. Papadopoulos i Alberta Damona przyniosło przeciwne wnioski. Naukowcy zaproponowali „dziedziczenie wielogenowe”, zakładające, że jedna cecha może być określana przez cały zbiór genów.
Wyniki badań pokazują, że ludzie z dłuższymi drugimi palcami u stopy występują na całym świecie, stanowiąc od 10% do 30% osób w różnych populacjach i grupach etnicznych.
W badaniu opublikowanym w 2015 roku Periklis Vounotrypidis i Polyxeni Noutsou zbadali cechy morfologiczne stopy w klasycznej taksonomii w populacji greckiej.
W badaniu wykorzystano osoby z różnych regionów Grecji o różnym pochodzeniu. Stwierdzono, że 62% mężczyzn i 32% kobiet posiadało grecki typ stopy.
Konkretnie, 51,7% Greków miało stopę typu egipskiego, 46% stopę grecką, a tylko 2,5% stopę rzymską.
Co więcej, pięć ze 163 badanych prezentowało mozaikowość, co oznacza, że jedna stopa miała grecki palec, a druga egipski.
Spośród badanych aż 26% mężczyzn i 23% kobiet od dawna cierpiało z powodu bólu kończyn dolnych.
Grecka stopa w sztuce
Bez względu na medyczne pochodzenie choroby, stopa grecka najprawdopodobniej reprezentowała ideał piękna w czasach starożytnych, a nawet boską cechę, co można wywnioskować z posągów przedstawiających podobizny bogów.
Starożytni Grecy przywiązywali wielką wagę do złotego podziału, co widać w prawie wszystkich dziełach sztuki hellenistycznej.
Ta geometryczna koncepcja oznacza podział odcinka na dwie części w taki sposób, by stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. W naturze złoty podział występuje w żyłkach liści lub piórach ptaków, niektóre elementy Akropolu również wykazują ten stosunek.
Boskie proporcje fascynowały uczonych przez wieki, lecz to matematyk Euklides (IV-III wiek p.n.e.) jest uznawany za pierwszego, który wspomniał w swoich pracach o złotym podziale.
Artyści renesansowi używali złotego podziału dla harmonii, równowagi i doskonałości estetycznej, a architekci używali go również w projektach swoich budynków.