Greckie nazwy ulic odzwierciedlają długą i fascynującą historię tego kraju. Poniżej przedstawiamy, skąd wzięły się nazwy najważniejszych ulic i placów.
Bohaterskie tysiąclecia, walka o wolność, a potem pełen odwagi XX wiek: Grecja ma do opowiedzenia porywającą historię. Mówią o tym jej ulice, nazwane na cześć bohaterów rewolucji oraz poetów, świętych, architektów i królowych, które pełnią ważniejszą rolę niż tylko uhonorowanie przeszłości. Greckie nazwy ulic są mapą duchowej tożsamości kraju, epizodami wciągającej narracji, która kształtuje greckie doznania w każdym aspekcie. Nazwy ulic i placów miejskich ‘‘plateias’’ można znaleźć w miastach oraz wioskach Grecji. Oto kilka z najbardziej znanych.
Iera Odos
Dosłownie ‘‘święta droga’’, Iera Odos prowadzi od stanowiska archeologicznego Kerameikos w centrum Aten na północny zachód przez miasto, łącząc się ostatecznie z drogą krajową łączącą Ateny z Koryntem, drogą, która przechodzi przez Eleusinę. Starożytna Grecja miała kilka świętych dróg, które znaczyły drogę dla procesji religijnych do sanktuariów lub innych świętych miejsc. Ateńska Iera Odos prowadziła od Świętej Bramy Kerameikos do Eleusii, dzisiejszej Eleusiny, miejsca misteriów eleuzyńskich czyli obrzędu kultu Persefony i Demeter, który był najświętszym z tajnych rytuałów starożytnej Grecji.
Tripodon
‘‘Trzy nogi’’, od których wzięła się nazwa ulicy, to miedziane trójnogi, które znajdowały się przy niej tysiące lat temu. Statywy te były nagrodami w konkursach teatralnych, ponieważ Tripodon był ulicą prowadzącą do starożytnego Teatru Dionizosa, prototypu greckich teatrów i miejsca narodzin dramatu. Klasyczne sztuki, które znamy dzisiaj – dzieła Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa, Arystofanesa – zostały po raz pierwszy zaprezentowane w Teatrze Dionizosa. Trójnogi już dawno zniknęły, ale jeden z bardziej wyszukanych pomników, bardziej przypominający małą świątynię niż trójnóg, przetrwał do dziś. Jest to Pomnik Choragiczny Lizykratesa z lat 335-334 p.n.e. (‘‘cheregos’’ = sponsor; Lizykrates był imieniem patrona, który sponsorował pomnik), który znajduje się w małym parku przy ulicy Tripodon, kameralnym i przypadkowym stanowisku archeologicznym w Place. Uważa się, że ateńska Tripodon jest najstarszą ulicą w Europie.
Ermou
Ermis (Hermes), syn Zeusa i Mai, jednej z siedmiu siostrzanych nimf (Plejad), był światowym bogiem; posłaniec poruszający się między światem boskim a śmiertelnym, często przedstawiany jest ze skrzydlatymi sandałami. Był patronem śmiertelnych posłańców, podróżników, złodziei (jako niemowlę ukradł bydło Apollinowi) i co ważne, kupców. Centralną ulicą handlową Aten jest Ermou. Jest to również ulica handlowa w Salonikach, Patrze, Volos i innych miejscach w całej Grecji.
Dionysos Areopagitou
Szeroki deptak biegnący wzdłuż podstawy Akropolu nosi imię patrona Aten. Dionizos Aeropagita był sędzią Areos Pagos (do dziś nazwa Sądu Najwyższego Grecji), który został nawrócony na chrześcijaństwo przez Pawła Apostoła – ulica łączy się z Apostolou Pavlou, gdy zakręca na północ do Thisseo. Ta asymetryczna ulica z płyt chodnikowych, która sprawia wrażenie, jakby była tu od tysiącleci, jest dziełem architekta Dimitrisa Pikionisa, stworzonym w latach pięćdziesiątych XX wieku.
Filikis Etairias
Początkowa inspiracja dla wojny o niepodległość rozpoczęła się nie w Grecji, a w Odessie. W 1814 r. utworzono tam tajną organizację, której celem było obalenie rządów osmańskich i ustanowienie niepodległego państwa greckiego: Filiki Etaireia (‘‘Towarzystwo Przyjaciół’’). Towarzystwo składało się głównie z Greków z Phanariot (ulica na północ od Lykavittos nosi nazwę Fanarioton), co oznacza, że pochodzili oni z prominentnych i wpływowych rodzin z Phanar w Konstantynopolu (dzisiejsza dzielnica Fener w Stambule), gdzie znajdował się (i wciąż się znajduje) Patriarchat Ekumeniczny Kościoła Prawosławnego. Filiki Etaireia była tajnym stowarzyszeniem, w stylu masonów i karbonariuszy, o silnym mistycznym i duchowym charakterze. Plateia Filikis Etairias znajduje się w samym sercu Kolonaki; przysięga Filiki Etaireia jest wypisana na filarze, który powróci do plateii po zakończeniu prac.
„Przysięgam w imię prawdy i sprawiedliwości, w oczach wszechmogącej istoty, że będę strzegł tego sakramentu, który zostanie mi pokazany i że odpowiem zgodnie z prawdą na wszystko, o co się mnie poprosi, poświęcając przy tym nawet własne życie, czy też cierpiąc surowe tortury.”
25 Martiou
Grecki Dzień Niepodległości obchodzony jest w rocznicę podniesienia flagi rewolucyjnej (pobłogosławionej przez patrona Palaionu Germanosa.) Data ta zbiega się z ‘‘Evangelismos’’ – świętem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Wybór tej znaczącej daty dla deklaracji zarówno głosił prawosławną tożsamość Greków powstających przeciwko uciskowi osmańskiemu, jak i służył przywołaniu błogosławieństwa Dziewicy.
W ateńskich dzielnicach Alimos, Egaleo, Kalithea i Nikea znajdują suę ulice Plateia 25, Martiou. Jest to również ulica w Peristeri, Chalandri i Kallithea. W Patrze jest to zarówno plac, jak i ulica między portem a Kastro.
Didotou
Rodzina Didot z Paryża była wybitnymi drukarzami w epoce oświecenia i żarliwymi zwolennikami neoklasycyzmu, znajdując w starożytnej greckiej i rzymskiej filozofii estetycznej podstawę elegancji, prostoty i matematycznej precyzji własnej pracy. Firmin Didot zaprojektował grecki krój pisma w 1805 roku, który był używany w pracach Adamantiosa Koraisa z greckiego oświecenia. Ambrose Firmin Didot, wnuk Firmina, był sekretarzem Komitetu Filhellenistycznego w Paryżu. Przywiózł on zarówno krój pisma do Grecji podczas greckiej wojny o niepodległość, jak i prasę, przekazaną na rzecz rewolucji i używaną do drukowania gazety Ελληνικά Χρονικά (Elliniká Chroniká), wydawanej w Missolonghi przez szwajcarskiego filhellena Johanna Jakoba Meyera. Jest to podwójnie odpowiednia lokalizacja: wzdłuż Didotou, wysadzanej drzewami ulicy łączącej Kolonaki z Exarchią, znajduje się l’Institut Français of Athens. Co więcej, Exarchia to dzielnica niezależnych wydawnictw i małych wydawnictw.
Kolokotroni
Theodoros Kolokotronis był jednym z głównych przywódców greckiej wojny o niepodległość. Pochodził z rodziny ‘‘Klephtów’’ z Peloponezu, a sam początkowo był ‘‘Armatolosem’’. Słowo Klepht tłumaczy się jako złodziej; Klephtowie byli buntownikami – bandytami i rozbójnikami, którzy żyli z autonomią na Peloponezie rzekomo kontrolowanym przez Osmanów. Armatoloi byli chrześcijańskimi piechurami wynajętymi do egzekwowania władzy Osmanów. W rzeczywistości jednak obie grupy były buntownicze i autonomiczne, zmieniając strony w zależności od okazji. W momencie wybuchu rewolucji Kolotronis zorganizował grupy Kleftów, które stały się podstawą rewolucyjnych sił zbrojnych. Wąska ulica Kolokotronis w Atenach znana jest z wielu świetnych barów, kawiarni i sklepów.
Armatolon kai Klefton
Niewielka ulica na północ od Lykavittos jest poświęcona Armatoloi i Kleftom.
Mavrogenos
W kręgach intelektualnych i wyższych sfer Triestu rewolucyjna bohaterka Manto Mavrogenous była znana jako ‘‘La Bella Greca’’. Po powrocie do Grecji, z siedzibą w Mykonos, wykorzystała swoje klejnoty posagowe do rekrutacji wojowników i sama walczyła na linii frontu. Znała się nie tylko na polu bitwy, ale także na salonach Europy, wykorzystując swoje znajomości towarzyskie do wspierania greckiej sprawy: „Do paryskich dam: Prosta dziewczyna, która dorastała na skale, żyła w smutku i tętni patriotyzmem, prosi o wysłuchanie… Miłość do mojego kraju, oddanie mojej religii i pragnienie sprawiedliwej zemsty poruszyły moją duszę… Tęsknię za dniem bitwy, tak jak ty tęsknisz za godziną tańca”. Ulica Mavrogenous w Atenach to mały deptak w pobliżu Pedio tou Areos – ateńskich Pól Marsowych – parku zaprojektowanego na cześć bohaterów greckiej wojny o niepodległość, gdzie można znaleźć jej popiersie, obok wielu innych bohaterów. Mykonos uwielbia swoją bohaterkę; ma swój własny pomnik i mały plac, tuż obok jednego z najsłynniejszych nabrzeży na świecie.
Bouboulina
Dynamiczna grecka dowódczyni marynarki wojennej urodziła się jako Laskarina Pinotsi w Konstantynopolu, gdzie jej ojciec, kapitan z Hydry, przebywał w więzieniu za swoją rolę w rewolucji Orloffa. Kiedy zmarł, wróciła na Hydrę, a następnie przeniosła się na Spetses. Wyszła za mąż za kapitana morskiego Bouboulina, a gdy ten zginął w walce z algierskimi piratami, przejęła nie tylko jego majątek, ale i flotę, budując okręt wojenny ‘‘Agamemnon’’, jeden z największych służących greckiej sprawie. Zorganizowała oddziały, uzbroiła je i nakarmiła, ostatecznie (podobnie jak Mavrogenous, powyżej) wyczerpując swój osobisty majątek. Pod jej dowództwem Agamemnon i jego załoga uczestniczyli w kilku udanych blokadach morskich, odzyskując Monemvasię i Pylos.
Popiersie Boubouliny znajduje się również w Pedio tou Areos. Ulica Bouboulina w Pireusie prowadzi do uroczego Mikrolimano – ‘‘Małego portu’’. W Spetses posąg wielkiej bohaterki jest pierwszą rzeczą, którą można zobaczyć po wpłynięciu do portu.
Palaion Patron Germanou
Germanos, metropolita Patry i członek Filikis Etaireias, pobłogosławił flagę rewolucyjną, która została podniesiona w klasztorze Agia Lavra w Kalavryta w górach na południe od Patry, sygnalizując początek greckiej wojny o niepodległość. Jest to centralna ulica w Atenach, w pobliżu Syntagmy, a także szczególnie przyjemna ulica w centrum Salonik.
Mavromichali
Rodzina Mavromichali (‘‘Czarny Michał’’) z półwyspu Mani była potężnym klanem kilku kluczowych postaci w walce o niepodległość. Petros ‘‘Petrobey’’ Mavromichalis (‘‘bey’’ w jego imieniu było tytułem nadanym przez sułtana) został mianowany wodzem Mani przez Sublime Porte. Pod jego dowództwem Mani stało się potężne i w dużej mierze autonomiczne, dzięki czemu Mavromichalis mógł służyć swojemu ostatecznemu celowi: obaleniu rządów osmańskich. Wraz ze swoim bratem Konstantinosem pokonali Ibrahima Paszę i jego siły. Historia Mavromichalisa ilustruje kluczową rolę Armatoloi i Klephtsa, którzy wykorzystali swoją elastyczność lojalności w walce o niepodległość Grecji. Pomimo bohaterskiej roli, silne różnice z pierwszą głową państwa greckiego, Ioannisem Kapodistriasem, doprowadziły do uwięzienia Petrobeya Mavromichalisa za zdradę. Jego syn Georgios i brat Konstantinos pomścili go, zabijając Kapodistriasa. Jednym z najsłynniejszych współczesnych potomków rodziny Mavromichalis była awangardowa artystka Chryssa Vardea-Mavromichali, znana najlepiej pod mononimem ‘‘Chryssa’’. Ulica Mavromichali w Atenach znajduje się w dzielnicy Exarchia. W Areopoli, Mani – jego rodzinnym mieście – jest uhonorowany wybitnym pomnikiem i placem miejskim w sąsiednim Gytheio.
Amalias
Królowa Amalia, żona Ottona I Greckiego, przybyła do Aten z impetem. Była piękna i żywiołowa, a jej entuzjazm dla nowego narodu wyrażał się poprzez modę: styl ubioru ‘‘Amalii’’ podążał za liniami stylu Beidermeier z epoki, zawierając jednocześnie wyraźnie greckie elementy – bogato haftowane kamizelki lub kurtki z aksamitu i tradycyjne nakrycia głowy. Był to sartorialny wyraz greckiej tożsamości, podobnie jak neoklasycystyczne budynki, które wkrótce wypełnią stolicę, będą służyć jako jej architektoniczny wyraz. Amalia zleciła również założenie Ogrodu Królewskiego, dzisiejszego Ogrodu Narodowego, wzdłuż którego biegnie ulica Amalias. Jej popularność nie trwała długo; w 1861 r. doszło nawet do zamachu na jej życie. W obliczu rosnącej niepopularności (patrz ‘‘Γ’’ Septemvriou, poniżej), Otto został obalony w następnym roku i zastąpiony przez Jerzego I. Ale Amalia przywiozła swoją trwałą miłość do Grecji z powrotem do Bawarii; mówi się, że para nadal rozmawiała po grecku każdego wieczoru.
Amalias to jedna z najbardziej znanych ulic Aten, biegnąca wzdłuż zachodniej krawędzi Ogrodu Narodowego od Syntagmy do Świątyni Zeusa Olimpijskiego.
‘‘Γ’’ Septemvriou
Grecka litera ‘‘Γ’’ to trzecia litera alfabetu oznaczająca 3 września. Data ta oznacza powstanie z 1843 roku przeciwko autokratycznym rządom króla Ottona Bawarskiego, które doprowadziło do opracowania pierwszej konstytucji po założeniu niepodległej Grecji. Król Otto został ostatecznie obalony w 1862 r. po serii powstań ludowych i zastąpiony przez Jerzego, urodzonego w Danii księcia z rodu Szlezwik-Holsztyn-Sonderburg-Glücksburg; jego rządy okazały się długie i udane, pomimo tragicznego końca (patrz Vasilissis Georgiou, poniżej).
Ulica Septemvriou biegnie od dzielnicy Patision do placu Omonia.
Vasilissis Georgiou / Vasilissis Olgas
Za panowania Jerzego I, które trwało zaledwie pół wieku (od 30 marca 1863 r. do 18 marca 1913 r.), nowe państwo greckie rozkwitło. Znaczące zdobycze terytorialne Grecji obejmowały Wyspy Jońskie (w 1864 r.), Tesalię i prefekturę Arta (1881 r.) oraz Epir, Macedonię i wiele wysp Morza Egejskiego (1912 r.). Przywrócono igrzyska olimpijskie, zbudowano Muzeum Archeologiczne i otwarto Kanał Koryncki. Małżeństwo króla z Olgą Konstantynową proklamowało również prawosławną tożsamość współczesnej Grecji.
Wyzwolenie Salonik przez Grecję (patrz 26 października, poniżej) nie było świętowane przez wszystkich; Bułgaria była w drodze do miasta, gdy grecka armia je przejęła. Co więcej, nowo powstałe greckie Saloniki nie otrzymały entuzjastycznego wsparcia ze strony wielkich mocarstw (międzynarodowa elita cieszyła się przywilejami pod rządami Osmanów). Aby podkreślić roszczenia Grecji, rodzina królewska przeniosła się masowo z Aten, mieszkając w różnych rezydencjach w ‘‘Exoches’’ – nadmorskiej dzielnicy wzdłuż tego, co w epoce osmańskiej nazywało się Hamidiye (dla sułtana Abdula Hamida II). Dziś bulwar ten nosi nazwę Vasilissis Olgas aż do miejsca, w którym król Jerzy został zamordowany strzałem w serce, a następnie kontynuuje nazwę króla Jerzego – Vasilissis Georgiou – prowadząc do centrum miasta. W miejscu tym znajdują się posągi króla Jerzego i królowej Olgi. W Atenach Vasilissis Georgiou jest jedną z najważniejszych ulic w centrum, tworząc północną granicę placu Syntagma, z najsłynniejszym budynkiem Grande Bretagne.
26 Oktovriou
26 października to święto patrona Salonik, świętego Demetriusza, które jest centralnym punktem jesieni. Oprócz pielgrzymek do kościoła świętego Demetriusza, 26 października to także dzień, w którym grecka armia zajęła miasto w trakcie udanej pierwszej wojny bałkańskiej w 1912 roku. Przekazanie władzy przez osmańskiego generała Hasana Tahsina Paszę księciu Konstantemu (synowi króla Jerzego) odbyło się pokojowo; zaledwie kilka dni wcześniej armia grecka zajęła ostatnią linię obrony osmańskiej w pobliżu miasta, twierdzę Giannitson.
W Salonikach ulica 26. Ulica Oktovriou biegnie od budynku sądu na zachód wzdłuż portu handlowego.
Emmanouil Benaki
Trudno wyobrazić sobie kulturę współczesnych Aten bez nazwy Benaki. Organizacja Benaki posiada kilka kluczowych muzeów w mieście, w tym Muzeum Kultury Greckiej Benaki, Pireos 138, Muzeum Sztuki Islamskiej i Galerię Ghika. Organizacja została założona przez Antonisa Benakisa, którego kolekcje sztuki greckiej i islamskiej początkowo mieściły się w głównym budynku. Jego ojciec, Emmanouil Benakis, był wybitnym dobroczyńcą Grecji, który odniósł sukces w przemyśle bawełnianym w Aleksandrii w Egipcie, zanim powrócił do Grecji, gdzie pełnił funkcję ministra rolnictwa i przemysłu w rządzie Eleftheriosa Venizelosa, a także burmistrza Aten.
Benaki to jedna z głównych ulic Exarchii.
Kountouriotou
Admirał Pavlos Kountouriotis, pochodzący z rodziny żeglarskiej z Hydry, brał udział w operacjach morskich w wojnie grecko-tureckiej i rewolcie kreteńskiej pod koniec XIX wieku, a następnie odegrał istotną rolę podczas wojen bałkańskich i I wojny światowej. Grecja odniosła dwa kluczowe zwycięstwa z Kountouriotisem jako kapitanem okrętu Averoff: bitwę pod Elli i bitwę pod Lemnos, które zapewniły Grecji kontrolę nad większością wysp Morza Egejskiego. Podczas I wojny światowej wraz z premierem Wenizelosem i generałem Daglisem wchodził w skład Triumwiratu Tymczasowego Rządu Obrony Narodowej. Przystąpienie Grecji do I wojny światowej wiązało się ze schizmą narodową: Premier Wenizelos opowiedział się za przystąpieniem do wojny po stronie Ententy, dążąc zarówno do zdobycia terytoriów w Azji Mniejszej – realizacji ‘‘Wielkiej Idei’’ – jak i do wsparcia sojusznika Grecji, Serbii. Król Konstantyn, szwagier cesarza Wilhelma, opowiadał się za neutralnością.
W Atenach ulica Kountouriotou w Exarchii prowadzi na tyły Narodowego Muzeum Archeologicznego. W Pireusie jest to jedna z ulic prowadzących do Mikrolimano.
28 Oktovriou
28 października to Dzień ‘‘Ochi’’ (OXI) – słowo na patriotycznych sztandarach odzwierciedla zwięzłą odpowiedź premiera Ioannisa Metaxasa na prośbę Benito Mussoliniego o wkroczenie do Grecji 28 października 1940 roku: „Nie”. Włosi i tak wkroczyli, a ich inwazja spotkała się z tak wytrwałym oporem, że zostali odparci. Później wkroczyli Niemcy. Odwaga i umiejętności greckiego oporu podczas okupacji były źródłem głębokiej inspiracji dla wszystkich sojuszników, a nawet wzbudziły podziw najeźdźców.
28 Oktovriou to ważna ulica biegnąca od Patision do placu Omonia.
Plateia Tsatsanis
Legendarny bouzouki Vasillis Tsitsanis, urodzony w Trikali w 1915 roku, grał w tawernach w Atenach już jako nastolatek. Poznał piosenkarza Dimitrisa Perdikopoulosa, który przedstawił go wytwórni Columbia i wkrótce zaczął nagrywać. Kiedy przeniósł się do Salonik podczas niemieckiej okupacji, zaczął już grać Rebetikę – miejskiego greckiego bluesa wprowadzonego przez uchodźców z Azji Mniejszej. Gatunek ten został zmarginalizowany, prawie zakazany, podczas dyktatury Ioannisa Metaxasa (patrz 28 Oktovriou, powyżej), który był przeciwny wszystkiemu, co wschodnie, co tylko wzmocniło zaangażowanie Tsitsanisa. Najbardziej hymniczną z jego licznych piosenek jest klasyczna ‘‘Synefiasmeni Kyriaki’’ (Pochmurna niedziela).
Plateia Tsitsanis znajduje się w Ano Poli w Salonikach, w pobliżu więzienia Gedi Koule, związanego z marginalizowanym gatunkiem, gdzie grano wiele piosenek Rebetiko.
Octave Merlier
Za Instytutem Francuskim znajduje się ulica nazwana na cześć dyrektora instytutu w latach 1938-1961, obejmujących II wojnę światową i wydarzenia, które po niej nastąpiły. Merlier poznał muzykologa i folklorystę Melpo Logotheti na Sorbonie i pobrali się. Na początku swojej kadencji w Atenach Merlierowie byli członkami greckiego ruchu oporu podczas II wojny światowej, a on sam służył jako tajny agent Charlesa de Gaula. Niemcy zajęli Ateny w kwietniu 1941 r.; Merlier został schwytany i odwołany do Francji przez rząd Vichy. Merlierowie spędzili we Francji trzy lata; kiedy wrócili do Aten, rozpoczęła się wojna domowa. Wraz z Rogerem Milliexem, sekretarzem generalnym instytutu, który podzielał lewicową orientację Merlierów, zorganizowali exodus 200 młodych artystów i intelektualistów w 1945 roku na statku Mataroa, który wypłynął z Pireusu i zacumował w Taranto, skąd popłynęli do Paryża. Statek Mataroa jest dobrze znany w Grecji – sama nazwa kojarzy się z łukiem wolności artystycznej i intelektualnej, zarówno historycznej, jak i symbolicznej.
Ulice Grecji
W drodze na kolację i drinki, do kina ‘‘Therina’’ (letniego, na świeżym powietrzu) lub na poranną wizytę w Partenonie, będziesz spacerować wzdłuż wielu innych zabytków, przypadkowych migawek intrygujących bohaterów i wydarzeń. Podobnie jak Merlier powyżej, mogą one być dla wielu niejasne, ale z tego powodu mają historię tym bardziej interesującą; zrobienie zdjęcia nazwy ulicy, aby później sprawdzić, pozwala cieszyć się spacerem.
Źródło: www.greece-is.com
