ΑρχικήΠροτεινόμεναΤο αρχαιότερο δάσος της Ευρώπης

Το αρχαιότερο δάσος της Ευρώπης

Το δάσος Białowieża (Μπιαλοβιέζα) είναι το καλύτερα διατηρημένο δασικό οικοσύστημα και το παλαιότερο φυλλοβόλο και μικτό δάσος στην Ευρώπη. Είναι το σπίτι του μεγαλύτερου πληθυσμού βίσωνα της Ευρώπης και αποτελεί ένα από τους δημοφιλέστερους προορισμούς της Πολωνίας και της Λευκορωσίας.

Το δάσος Białowieża είναι ένα τεράστιο δασικό σύμπλεγμα, που αποτελείται από τα απομεινάρια πολλών αρχέγονων δασών: το δάσος Białowieża, το δάσος Ladzka, το δάσος Świsłocka και το δάσος Szereszewska. Το δασικό συγκρότημα βρίσκεται σχεδόν ανάμεσα στο υδάτινο χώρισμα του ποταμού Βιστούλα και του ποταμού Νέμαν. Το ένα τρίτο της δασικής έκταση βρίσκεται στην Πολωνία, ενώ τα υπόλοιπα δύο τρίτα βρίσκονται στη Λευκορωσία. Λόγω της μοναδικής αξίας του, το δάσος Białowieża έχει χαρακτηριστεί ως περιοχή παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO καθώς επίσης και περιοχή Natura 2000 με αποτέλεσμα προστατεύεται από τους κανονισμούς της ΕΕ.

Από τα αρχαίο χρόνια ολόκληρη η περιοχή της βορειοανατολικής Ευρώπης καλύπτονταν αρχικά από αρχαία δάση παρόμοια με εκείνη του δάσους Białowieża. Μέχρι περίπου τον 14ο αιώνα, τα ταξίδια μέσα στο δάσος περιορίζονταν σε ποτάμιες διαδρομές με τους δρόμους και τα μονοπάτια να εμφανίζονται μεταγενέστερα. Η περιοχή φημιζόταν από παλιά για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα που στέγαζε με αποτέλεσμα να τα δικαιώματα κυνηγιού να περιορίζονται από τους τοπικούς αρχηγούς της περιοχής. Τον 15ο αιώνα το δάσος έγινε ιδιοκτησία του βασιλιά Władysław II Jagiełło, ο οποίος και έχτισε ένα από τα πρώτα ξύλινα αρχοντικά της εποχής. Η πρώτη καταγεγραμμένη νομοθεσία για την προστασία του δάσους χρονολογείται το 1538, όταν ένα έγγραφο που εκδόθηκε από τον Sigismund I καθιέρωσε τη θανατική ποινή για λαθροθηρία του τοπικού βίσωνα. Εφόσον Białowieża σημαίνει «λευκός πύργος», το αντίστοιχο Puszcza Białowieska μεταφράζεται ως «δάσος του λευκού πύργου».

fot. Jacek Karczmarz / wikipedia.org

Το δάσος ανακηρύχθηκε καταφύγιο κυνηγιού το 1541 για την προστασία των βίσονων. Το 1557 εκδόθηκε ο δασικός χάρτης, βάσει του οποίου ιδρύθηκε ειδική επιτροπή για την εξέταση της χρήσης της περιοχής. Το 1639, ο βασιλιάς Władysław IV εξέδωσε το «Βασιλικό Δασικό Διάταγμα Białowieża» (Ordynacja Puszczy J.K. Mości leśnictwa Białowieskiego). Το έγγραφο απελευθέρωσε όλους τους αγρότες που ζούσαν στο δάσος με αντάλλαγμα την υπηρεσία τους ως βασιλική φρουρά, ή βασιλικοί δασολόγοι. Απαλλάχτηκαν επίσης από φόρους με αντάλλαγμα τη φροντίδα του δάσους. Το δάσος χωρίστηκε σε 12 τριγωνικές περιοχές (straże) με κέντρο την Białowieża. Μέχρι τη βασιλεία του βασιλιά Jan II Kazimierz Waza, το δάσος ήταν ως επί το πλείστων ακατοίκητο. Ωστόσο, στα τέλη του 17ου αιώνα, πολλά μικρά χωριά ιδρύθηκαν για την ανάπτυξη των τοπικών κοιτασμάτων σιδηρομεταλλεύματος και την παραγωγή πίσσας. Τα χωριά ήταν κατοικημένα με αποίκους από τη Masovia και την Podlaskie με πολλές από αυτές τις κοινότητες να εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμα και σήμερα.

Μετά τη διχοτόμηση της Πολωνίας, ο Τσάρος Pavel I μετέτρεψε όλους τους δασολόγους σε δουλοπάροικους και τους παρέδωσε σε διάφορους Ρώσους αριστοκράτες και στρατηγούς μαζί με τα μέρη του δάσους όπου ζούσαν. Επίσης, μεγάλος αριθμός κυνηγών μπόρεσε να εισέλθει στο δάσος, καθώς καταργήθηκε κάθε προστασία. Μετά από το γεγονός, ο αριθμός των βισώνων μειώθηκε από περισσότερους από 500 σε λιγότερους από 200 μέσα σε 15 χρόνια. Το 1801, ο Τσάρος Alexander I επανάφερε το νόμο και προσέλαβε έναν μικρό αριθμό αγροτών για την προστασία των ζώων. Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους δασολόγους συμμετείχαν στην εξέγερση του Νοεμβρίου του 1830–31 και οι θέσεις τους καταργήθηκαν, οδηγώντας σε ολοκληρωτική κατάρρευση της προστασίας.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το δάσος υπέστη τις μεγαλύτερες απώλειες. Ο γερμανικός στρατός κατέλαβε την περιοχή τον Αύγουστο του 1915 και άρχισε να κυνηγάει όλα τα ζώα. Μέχρι τις 25 Σεπτεμβρίου 1915, τουλάχιστον 200 βίσωνες σκοτώθηκαν και εκδόθηκε διαταγή απαγόρευσης του κυνηγιού στο καταφύγιο. Ωστόσο, Γερμανοί στρατιώτες, λαθροκυνηγοί και Σοβιετικοί επιδρομείς συνέχισαν τη σφαγή μέχρι τον Φεβρουάριο του 1919, όταν η περιοχή κατελήφθη από τον πολωνικό στρατό. Ο τελευταίος βίσονας είχε σκοτωθεί μόλις ένα μήνα νωρίτερα. Μετά τον Πολωνο-Σοβιετικό Πόλεμο το 1921, ο πυρήνας του δάσους ανακηρύχθηκε Εθνικό Απόθεμα. Το 1923, ο καθηγητής Józef Paczoski, πρωτοπόρος της επιστήμης της φυτοκοινωνιολογίας, έγινε επιστημονικός διευθυντής των δασικών αποθεμάτων στο δάσος Białowieża. Πραγματοποίησε λεπτομερείς μελέτες για τη δομή της δασικής βλάστησης.

Το 1923 ήταν γνωστό ότι μόνο 54 ευρωπαίοι βίσωνες επιβίωσαν σε ζωολογικούς κήπους σε όλο τον κόσμο, κανένας από αυτούς στην Πολωνία. Το 1929, ένα μικρό κοπάδι τεσσάρων βισώνων αγοράστηκε από το πολωνικό κράτος από διάφορους ζωολογικούς κήπους και από τον Δυτικό Καύκασο (όπου ο βίσωνας επρόκειτο να εξαφανιστεί λίγα μόλις χρόνια αργότερα). Η επανεισαγωγή αποδείχθηκε επιτυχής και μέχρι το 1939 υπήρχαν 16 βίσωνες στο Εθνικό Πάρκο Białowieża. Το 1941 το δάσος καταλήφθηκε από Γερμανούς με το Hermann Göring να σχεδιάζει να δημιουργήσει το μεγαλύτερο κυνηγετικό καταφύγιο στον κόσμο. Μετά τον Ιούλιο του 1941 το δάσος έγινε καταφύγιο τόσο για τους Πολωνούς όσο και για τους Σοβιετικούς παρτιζάνους και οι ναζιστικές αρχές οργάνωσαν μαζικές εκτελέσεις.

fot. researchgate.net

Μετά τον πόλεμο, μέρος του δάσους χωρίστηκε μεταξύ της Πολωνίας και της Λευκορωσικής ΣΣΔ της Σοβιετικής Ένωσης. Το σοβιετικό τμήμα τέθηκε υπό δημόσια διοίκηση, ενώ η Πολωνία άνοιξε εκ νέου το Εθνικό Πάρκο Białowieża το 1947 (Μπιαλοβιέζα). Το 1992, η UNESCO επέκτεινε το καθεστώς του πάρκου προς τα ανατολικά προσθέτοντας το συνοριακό Εθνικό Πάρκο της Λευκορωσίας “Białowieżskaja Puszcza” (Μπελοβέσκαγια Πούστσα).

Σήμερα η επιφάνεια ολόκληρου του δάσους υπερβαίνει τα 150 χιλιάδες εκτάρια, με τα 62 χιλιάδες εκτάρια να βρίσκονται εντός των πολωνικών συνόρων.

Μάρκος Μαυρίδης

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

KOYZINA

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ