Dokonując prezentacji jednej z najbardziej zaskakujących dzielnic Aten warto rozpocząć od zdefiniowania kluczowego w tym obszarze pojęcia. Jet nim niewątpliwie anarchia. Określenie to wywodzi się ze starogreckiego słowa ἀναρχία, co oznacza bez władcy. Anarchia jest zatem definiowana jako forma struktury społeczno-politycznej, w której nie ma żadnej ukonstytuowanej władzy czyli nie obowiązują żadne normy prawne. W rozumieniu politycznym to taka struktura, w której państwo zostaje zastąpione przez nieprzymusową i niescentralizowaną organizację społeczeństwa. Natomiast w rozumieniu potocznym anarchia to pojęcie określające albo rozkład albo niedowład struktur lub instytucji państwa niezależnie od ich przyczyn albo chaos organizacyjny w instytucji, organizacji lub społeczności. Warto w tym miejscu odnieść się także do słowa anarchizm. Anarchizm pojmowany jest na gruncie literatury jako doktryna polityczna i ruch społeczny, które cechują się niechęcią wobec władzy oraz odrzuceniem własności prywatnej i wszelkich przymusowych form hierarchii. Anarchizm wzywa zatem do zniesienia państwa, które uważa za niepotrzebne i szkodliwe. Stanowi część wolnościowego skrzydła ruchu socjalistycznego.
Po przedstawieniu kluczowych, dla tego obszaru definicji, możemy przejść do przedstawienia jednej z najbardziej wyjątkowych dla mnie dzielnic Aten. Eksarchia (gr. Εξάρχεια) to dzielnica, która graniczy na wschodzie z dzielnicą Kolonaki i jest otoczona ulicami Patision, Panepistimiu, Solonos oraz Aleksandras. Dzielnica ta, ma bez wątpienia swoje tradycje oraz swoją indywidualną historię. Początki jej powstania są datowane na prawie 150 lat temu. Dzielnica ta została utworzona w latach 1870–1880 na obrzeżach miasta. Mówiąc o jej nazwie, warto wskazać na pewną ciekawostkę. Nazwa ta brzmiała początkowo Neapoli, dopiero później otrzymała nazwę, z której znana jest po dzień dzisiejszy. Nazwa Exarchia wywodzi się od malutkiego sklepiku, który był zlokalizowany na skrzyżowaniu ulic Themistokleous i Solomou czyli na obecnym placu Exarcheion. Warto tutaj rozwinąć, że nazwa zarówno sklepu jak i dzielnicy pochodzi od nazwiska Vasilisa Exarchosa, skromnego właściciela owego sklepu spożywczego z Epiru. W trudnym czasie – pod koniec XIX wieku – biedny Exarchos opuścił swoją górską ojczyznę i udał się do wielkiego miasta – Aten. To właśnie tutaj otworzył sklep z artykułami spożywczymi. Jakość i dobre ceny produktów natychmiast sprawiły, że sklepik stał się bardzo popularny i odwiedzany przez wiele osób. Czy to Neapol, czy Exarchia, obszar ten stopniowo stawał się miejscem młodości, pożądanym przez indywidualistów, znanych artystów oraz napływowych studentów.
Nie ulega wątpliwości, że omawiana dzielnica odegrała znaczącą rolę w życiu społecznym i politycznym Grecji. Dla tysięcy młodych Greków dzielnica stała się przestrzenią miejskiego oporu. To tutaj zbierają się, aby rozmawiać i uprawiać politykę. To ich przestrzeń wolności słowa, na której demonstrują swój gniew. Można mnożyć tutaj wiele przykładów sytuacji, które na zawsze zapisały się w historii Aten oraz samej Grecji. To właśnie tutaj w listopadzie 1973 miał miejsce krwawo stłumiony strajk studentów Politechniki Ateńskiej. Jeszcze innym istotnym wydarzeniem było tutaj tragiczne zabójstwo 15-letniego Aleksandrosa Grigoropulosa, w grudniu 2008. Nie da się, pisząc o tej dzielnicy, ominąć wskazania na jej specyficzny charakter. Jest on jej duchem, tworzy dzielnicę i kształtuje ludzi. Anarchistyczne ruchy są jej niepodważalnym elementem i determinują całokształt zachodzących w jej obszarze procesów społecznych. Nie ulega wątpliwości, że Exarchia reprezentuje mikrokosmos najważniejszych konfliktów we współczesnym greckim społeczeństwie. Trzeba zatem jednoznacznie zaakcentować jej obraz we współczesnych mediach internetowych:
„Exarchia jest jednym z najbardziej wybuchowych politycznie miejsc Europy. To tutaj stoczono wiele twardych walk, towarzysze byli mordowani przez policję, zaczynały się insurekcje, a idee i ruchy miały miejsce swoich narodzin. Obecny obraz dzielnicy stacza się w narkotykową dekadencję, pseudo-rozrywkę i huliganizm, to smutny obraz. Musimy jednak przyznać, że odzwierciedla on strukturalne, organizacyjne i ideologiczne problemy naszego ruchu.” (grecjawogniu.pl)
Eksarchia jest oczywiście znana nie tylko jako miejsce pełne bólu czy dramatów ale także jako historyczne centrum ateńskiego intelektualizmu. Jest ona także doskonała płaszczyzną do kształtowania się radykalnego aktywizmu politycznego. Jak wskazuje dr Katarzyna Jaśko „Ludzie angażują się w aktywizm, aby zaprotestować przeciwko sytuacji politycznej, którą uważają za nieakceptowalną. W większości przypadków pożądana przez aktywistów zmiana społeczna nie nastąpi jednak, jeśli nie będą oni w stanie przekonać innych ludzi do poparcia ich sprawy.” Na tle tak skonstruowanego opisy aktywizmu politycznego Eksarchia zdaje się być idealną płaszczyzną do rozwoju tego rodzaju trendów.
W obrębie tej dzielnicy wskazać można na bardzo wiele ciekawych miejsc, które bez wątpienia są warte odwiedzenia, są to m.in. Narodowe Muzeum Archeologiczne, Politechnika Narodowa oraz Wzgórze Strefi. Centralnym punktem dzielnicy jest natomiast plac Eksarchion, przy którym mieści się wiele kawiarni oraz barów, jak również jedno z najstarszych letnich kin w Atenach. To właśnie przy tym placu piję zawsze najlepszą w moim życiu kawę. Charakterystycznym elementem placu Eksarchion jest również mieszczący się przy nim budynek apartamentowy Antonopoulos, nazywany „niebieskim budynkiem”. Jest on typowym przykładem nowoczesnej architektury ateńskiej popularnej w okresie międzywojennym. Bardzo chętnie fotografowanym i często spotykanym na wielu pocztówkach.
Na terenie tej dzielnicy mieszka wielu intelektualistów i artystów. Kiedy myślę, o tej dzielnicy Aten przychodzi mi do głowy Kraków z okresu międzywojennego. Być może jest to zbyt duże skojarzenie i w pewnym stopniu na wyrost to jednak w moich myślach jest to pierwsze skojarzenie. Kraków bowiem był kolebką artystów wolnych, nie myślących schematami i wypierających się narzynanym odgórnie trendom sytuacyjnym. Taka właśnie dziś jest Eksarchia. Dzielnica jest centrum alternatywnej kultury sprzeciwiającej się wszystkiemu, co powiązane z rządem i kapitalizmem. Nigdzie nie ma kafejek, restauracji czy klubów z logo wielkich firm czy koncernów. Jest to dzielnica zupełnie wolna od współczesnych trendów globalizacji, schematycznego działania czy mody na bycie modnym. Są natomiast małe lokalne restauracje, kawiarnie i kluby. Cieszą się one dużym zainteresowaniem ze względu na pyszne jedzenie, oryginalne menu oraz klimatyczną atmosferę. Jest to niewątpliwy atut tej dzielnicy.
Warto wskazać, że znajdują się tutaj również siedziby grup socjalistycznych, anarchistycznych oraz antyfaszystowskich. Organizacje te prowadzą wiele skłotów, centrów socjalnych czy różnego rodzaju kooperatyw. Z socjologicznego punktu widzenia jest to bardzo ciekawy obszar, który bez wątpienia wymaga badawczej eksploracji. Eksarchia to także miejsce, w którym regularnie mają miejsce inicjatywy artystyczne, takie jak wystawy sztuki, przedstawienia teatralne i koncerty. Stosunkowo znany jest obraz przedstawiający Eksarchię i namalowany w 1930 roku przez Spyrosa Vassiliosa. Ze względu na swój polityczny i intelektualny charakter i występujący w tym zakresie dualizm roli funkcjonuje tutaj dużo księgarni czy sklepów z żywnością ekologiczną. W dzielnicy można znaleźć wiele form street artu, a także graffiti o niepowtarzalnym wydźwięku antykapitalistycznym, antyfaszystowskim, anarchistycznym czy socjalistycznym. Jest to miejsce, którego nie da się ominąć. Exarchia jest jedną z najbardziej kolorowych, tajemniczych i tętniących życiem dzielnic Aten. Trzeba je zobaczyć.
